Hormoonverstorende stoffen, u en ik komen er elke dag mee in contact, vaak zonder dat we het weten. Onnodig te zeggen dat deze blootstelling een gevaar kan zijn voor onze gezondheid. Nu lijken de sterren goed te staan om het probleem aan te pakken: op Europees niveau moet de Green Deal de verdere vervuiling van onze leefomgeving tegengaan, en in België buigen de verschillende overheden zich over een nationaal actieplan. Eindelijk, zou je kunnen zeggen.

Een recent rapport van het Europese Milieuagentschap toonde nog maar eens aan hoe groot de impact van de vervuiling van onze leefomgeving is op onze gezondheid: luchtvervuiling, chemische en hormoonverstorende stoffen, klimaatverandering, ongezonde binnenlucht, ... 13 % van alle overlijdens in de EU zou te wijten zijn aan een ongezonde leefomgeving, zo ook in België.

Een studie uit 2019 schat de economische kost van hormoonverstoorders in Europa op 163 miljard euro per jaar. Tegelijkertijd zijn er nog veel vraagtekens. Van de 84.000 chemische stoffen in de handel is vandaag slechts 1% onderzocht op hormoonverstorende werking. Er is dus nog werk aan de winkel.

Green Deal

De huidige Europese Commissie doet met de Green Deal vandaag een ecologische wind waaien door het Europese beleid. Onlangs nog sprak de Europese Commissievoorzitter Von der Leyen in haar State of the European Union niet enkel van de nood aan een sterkere "Europese gezondheidsunie", maar verscherpte ze ook de Europese ambities om tegen 2050 van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Het aanpakken van gevaarlijke chemische stoffen maakt hier deel van uit.

De recente toestemming van Europa om het gebruik van glyfosaat te verlengen tot december 2022, was dan ook een vreemd signaal. Ook bij de Hoge Gezondheidsraad werden de wenkbrauwen gefronst, en werd opgeroepen om eindelijk werk te maken van "een duurzamere economie waarin glyfosaat geen plaats heeft".

De recente toestemming van Europa om het gebruik van glyfosaat te verlengen tot december 2022, was een vreemd signaal

Europa werkt al sinds 2007 met het project REACH aan een betere bescherming van het milieu en onze gezondheid tegen de gevaren van chemische stoffen. Maar met de Green Deal wordt nu een tandje bijgestoken. Met de "van-boer-tot-bordstrategie" wilt men bijvoorbeeld het gebruik van chemische pesticiden met 50 % verminderen tegen 2030. Het Europese Parlement herhaalde deze zomer haar vraag naar een Europese regelgevend kader voor hormoonontregelende stoffen.

Voor enkele lidstaten - waaronder België - gaat het niet snel genoeg. Deze landen creëerden samen een website (www.edlists.org) om een breed publiek te infomeren over stoffen die reeds als hormoonverstoorders gekend zijn, of die worden onderzocht op hun hormoonverstorende eigenschappen. Hiermee onderstreept ons land het belang van deze problematiek.

Nationaal Actieplan

In België kan de problematiek de afgelopen jaren op steeds meer aandacht rekenen. De Senaat publiceerde in 2018 een uitgebreid rapport met tientallen aanbevelingen, en in 2019 verscheen een advies van de Hoge Gezondheidsraad om de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen te beperken, zeker bij foetussen, baby's, kinderen en adolescenten.

Op dit ogenblik coördineert de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu de ontwikkeling van een nationaal actieplan met betrekking tot hormoonverstoorders, in samenwerking met de federale en regionale overheden. De relevante bevoegdheden om het probleem aan te pakken zijn verspreid over de gewesten (vb. landbouw), de gemeenschappen (vb. gezondheidspreventie) en de federale overheid. De vingers worden gekruist voor een akkoord vóór het einde van dit jaar.

Op dit ogenblik coördineert de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu de ontwikkeling van een nationaal actieplan met betrekking tot hormoonverstoorders

De signalen in de deelstaten lijken alleszins veelbelovend. Vlaanderen voorzag in het preventiedecreet een wettelijke basis voor het organiseren van sensibiliseringscampagnes rond hormoonverstoorders. In het Plan wallon environment-santé 2019-2024 werd een expliciete doelstelling met betrekking tot hormoonverstoorders opgenomen, en in 2020 werd alvast de eerste Waalse humane biomonitoring gelanceerd.

Hetzelfde geluid in Brussel, waar in 2019 een resolutie werd aangenomen om de impact van hormoonverstoorders te verminderen, en de huidige Brusselse regering maatregelen belooft tegen chemische pesticiden.

Volksgezondheid centraal

Al deze initiatieven kunnen enkel maar toegejuicht worden. Voor de Onafhankelijke Ziekenfondsen het gepaste moment om op 19 november een digitaal symposium te organiseren rond het thema hormoonverstoorders, waarbij onder andere het resultaat van een enquête bij 1.000 Belgen gepresenteerd zal worden.

Daaruit blijkt dat de meeste mensen onvoldoende op de hoogte zijn van de blootstelling aan hormoonverstoorders in hun dagelijkse leven, en wat ze hier zelf aan kunnen doen. Denk maar aan het vermijden van het opwarmen van maaltijden in de microgolf in plastieken kommen.

Voor het toekomstige beleid zien de Onafhankelijke Ziekenfondsen alvast volgende prioriteiten:

  • Het is essentieel om de burgers te informeren en te sensibiliseren: vandaag zijn ze zich onvoldoende bewust van het risico. Het betreft een complexe materie, dus is het belangrijk dat deze boodschappen op een duidelijke en verstaanbare wijze worden geformuleerd. Ook ziekenfondsen en verstrekkers kunnen een rol spelen in deze sensibilisering.
  • Het beleid moet vertrekken vanuit het voorzorgsbeginsel: er is nood aan een duidelijk wettelijk kader waarbij vermeden wordt onnodige risico's te nemen, en gefocust wordt op het beschermen van de volksgezondheid, ook al zijn niet alle wetenschappelijke bewijzen reeds voorhanden. De verschillende overheden moeten hierover afspraken maken zodat er een uniform beleid gevoerd wordt.
  • Innovatie en onderzoek vergroenen is een must: slechts 1% van de chemische stoffen is vandaag onderzocht op toxische effecten. Maak hier werk van en ondersteun de zoektocht naar veiligere alternatieven. Na COVID-19 is er een bereidwilligheid om de zaken anders aan te pakken, de overheden moeten daarvan optimaal gebruik maken.
  • België kan een voortrekkersrol spelen in Europa: de Senaat schreef in 2018 reeds de aanbeveling dat België het goede voorbeeld moet geven. België kan hier de krachten bundelen met lidstaten als Frankrijk, Zweden en Denemarken die het probleem van de hormoonverstoorders ook aanpakken en net als België in de komende jaren het EU-voorzitterschap op zich zullen waarnemen.

Het is dus tijd om de problematiek van de hormoonverstoorders aan te pakken. Het is een no-brainer. Niemand wilt dat zijn of haar (klein)kinderen ziek worden door hormoonverstoorders. Laten we er dus werk van maken, met de betrokkenheid van alle actoren en over de verschillende domeinen heen. Want de sterren hebben nog nooit zo goed gestaan.

Hormoonverstorende stoffen, u en ik komen er elke dag mee in contact, vaak zonder dat we het weten. Onnodig te zeggen dat deze blootstelling een gevaar kan zijn voor onze gezondheid. Nu lijken de sterren goed te staan om het probleem aan te pakken: op Europees niveau moet de Green Deal de verdere vervuiling van onze leefomgeving tegengaan, en in België buigen de verschillende overheden zich over een nationaal actieplan. Eindelijk, zou je kunnen zeggen. Een recent rapport van het Europese Milieuagentschap toonde nog maar eens aan hoe groot de impact van de vervuiling van onze leefomgeving is op onze gezondheid: luchtvervuiling, chemische en hormoonverstorende stoffen, klimaatverandering, ongezonde binnenlucht, ... 13 % van alle overlijdens in de EU zou te wijten zijn aan een ongezonde leefomgeving, zo ook in België. Een studie uit 2019 schat de economische kost van hormoonverstoorders in Europa op 163 miljard euro per jaar. Tegelijkertijd zijn er nog veel vraagtekens. Van de 84.000 chemische stoffen in de handel is vandaag slechts 1% onderzocht op hormoonverstorende werking. Er is dus nog werk aan de winkel.Green DealDe huidige Europese Commissie doet met de Green Deal vandaag een ecologische wind waaien door het Europese beleid. Onlangs nog sprak de Europese Commissievoorzitter Von der Leyen in haar State of the European Union niet enkel van de nood aan een sterkere "Europese gezondheidsunie", maar verscherpte ze ook de Europese ambities om tegen 2050 van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Het aanpakken van gevaarlijke chemische stoffen maakt hier deel van uit. De recente toestemming van Europa om het gebruik van glyfosaat te verlengen tot december 2022, was dan ook een vreemd signaal. Ook bij de Hoge Gezondheidsraad werden de wenkbrauwen gefronst, en werd opgeroepen om eindelijk werk te maken van "een duurzamere economie waarin glyfosaat geen plaats heeft".Europa werkt al sinds 2007 met het project REACH aan een betere bescherming van het milieu en onze gezondheid tegen de gevaren van chemische stoffen. Maar met de Green Deal wordt nu een tandje bijgestoken. Met de "van-boer-tot-bordstrategie" wilt men bijvoorbeeld het gebruik van chemische pesticiden met 50 % verminderen tegen 2030. Het Europese Parlement herhaalde deze zomer haar vraag naar een Europese regelgevend kader voor hormoonontregelende stoffen.Voor enkele lidstaten - waaronder België - gaat het niet snel genoeg. Deze landen creëerden samen een website (www.edlists.org) om een breed publiek te infomeren over stoffen die reeds als hormoonverstoorders gekend zijn, of die worden onderzocht op hun hormoonverstorende eigenschappen. Hiermee onderstreept ons land het belang van deze problematiek.Nationaal ActieplanIn België kan de problematiek de afgelopen jaren op steeds meer aandacht rekenen. De Senaat publiceerde in 2018 een uitgebreid rapport met tientallen aanbevelingen, en in 2019 verscheen een advies van de Hoge Gezondheidsraad om de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen te beperken, zeker bij foetussen, baby's, kinderen en adolescenten. Op dit ogenblik coördineert de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu de ontwikkeling van een nationaal actieplan met betrekking tot hormoonverstoorders, in samenwerking met de federale en regionale overheden. De relevante bevoegdheden om het probleem aan te pakken zijn verspreid over de gewesten (vb. landbouw), de gemeenschappen (vb. gezondheidspreventie) en de federale overheid. De vingers worden gekruist voor een akkoord vóór het einde van dit jaar.De signalen in de deelstaten lijken alleszins veelbelovend. Vlaanderen voorzag in het preventiedecreet een wettelijke basis voor het organiseren van sensibiliseringscampagnes rond hormoonverstoorders. In het Plan wallon environment-santé 2019-2024 werd een expliciete doelstelling met betrekking tot hormoonverstoorders opgenomen, en in 2020 werd alvast de eerste Waalse humane biomonitoring gelanceerd. Hetzelfde geluid in Brussel, waar in 2019 een resolutie werd aangenomen om de impact van hormoonverstoorders te verminderen, en de huidige Brusselse regering maatregelen belooft tegen chemische pesticiden.Volksgezondheid centraalAl deze initiatieven kunnen enkel maar toegejuicht worden. Voor de Onafhankelijke Ziekenfondsen het gepaste moment om op 19 november een digitaal symposium te organiseren rond het thema hormoonverstoorders, waarbij onder andere het resultaat van een enquête bij 1.000 Belgen gepresenteerd zal worden. Daaruit blijkt dat de meeste mensen onvoldoende op de hoogte zijn van de blootstelling aan hormoonverstoorders in hun dagelijkse leven, en wat ze hier zelf aan kunnen doen. Denk maar aan het vermijden van het opwarmen van maaltijden in de microgolf in plastieken kommen. Voor het toekomstige beleid zien de Onafhankelijke Ziekenfondsen alvast volgende prioriteiten:Het is dus tijd om de problematiek van de hormoonverstoorders aan te pakken. Het is een no-brainer. Niemand wilt dat zijn of haar (klein)kinderen ziek worden door hormoonverstoorders. Laten we er dus werk van maken, met de betrokkenheid van alle actoren en over de verschillende domeinen heen. Want de sterren hebben nog nooit zo goed gestaan.