De grootste bezorgdheid van mensen is 'gezond blijven'. Dat wordt telkens opnieuw bevestigd in enquêtes onder de bevolking. Ook tijdens de eerste dagen van elk nieuw jaar is het de allereerste wens van iedereen 'dat we goed gezond mogen blijven', en iedere keer als we een glas heffen. Laat nu net voor bezorgdheid nummer één een goede aanpak bestaan waarover ook nog eens iedereen uit de sector het eens is. Een aanpak die niet controversieel is en niet nog eerst uitvoerig moet worden bediscussieerd, een aanpak die onmiddellijk uit te voeren is.
Het budget van de gezondheidszorg bedraagt vele tientallen miljarden euro's. Minder dan drie kleine procentjes daarvan gaan naar preventie, het voorkomen dat mensen ziek worden. Vreemd dat zo'n miniem deel van het budget gaat naar de allergrootste bezorgdheid van de mensen. We roepen de onderhandelaars van de nieuwe federale regering op om het percentage op te trekken naar om en bij de 5 procent. Dat is aangeraden om in de buurt van voorbeeldlanden te komen. Als we uit dat miljardenbudget zowat 1 miljard voorbestemmen voor goede preventie en preventieve geneeskunde, dan is op korte termijn minder budget nodig om mensen te behandelen of te genezen. De staatskas bespaart zo flink in uitgaven voor de curatieve sector, geneesmiddelen, ziekenhuisopnames en onderzoeken, de duurste elementen in de gezondheidszorg.
Nederland en de Scandinavische landen deden het ons voor, met duidelijk succes. In ons land is nog een enorme gezondheidswinst te halen omdat wij op bepaalde gezondheidsindicatoren gewoon niet zo goed scoren. Het gemiddelde halen in de zeer diverse groep van 27 EU-landen is niet ambitieus genoeg. Mooie plannen en doelstellingen genoeg, maar die worden niet ondersteund door voldoende budget.
Investeringen snel teruggewonnen
De grootste kosten die onze welvaart bedreigen, zijn die van de 'niet-overdraagbare ziekten', ook wel welvaartsziekten genoemd: kanker, diabetes, hart- en vaatziekten, ademhalingsproblemen, obesitas, hoge bloeddruk, mentale problemen ... Maken dat iemand om te beginnen al geen hoge bloeddruk ontwikkelt, is vele malen goedkoper dan mensen behandelen met medicatie en opvolgen. Een ongezonde levensstijl kost onze maatschappij tientallen miljarden euro's per jaar aan directe kosten voor de ziekteverzekering en indirecte kosten ten gevolge van verloren productiviteit. Luchtvervuiling alleen leidt tot een geschat welvaartsverlies van 17 miljard euro per jaar in België, problematisch alcoholgebruik voor 9 miljard, tabak voor 13 miljard. Voor ongezonde voeding met te veel suiker, te veel vet, zout, rood vlees hebben we nog geen schattingen, maar ook hier is het verband met ziekte en sterfte aangetoond.
Werken aan meer gezondheid, ook al hoort daar een grote som bij, valt ontzettend goed uit te leggen
De evidentie dat toegang tot natuur en stadsparken van primordiaal belang is voor een goede mentale gezondheid, groeit snel. Doeltreffende interventies en programma's staan klaar voor implementatie. Ze zijn gesteund door een berg aan wetenschappelijke bewijskracht en ze worden aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie en alle grote gezondheidsinstituten ter wereld.
Ambitieus werken aan meer gezondheid, ook al hoort daar een grote som bij, valt ontzettend goed uit te leggen aan de achterban. Kiezers uit allerlei geledingen zullen applaudisseren omdat geluisterd wordt naar hun grootste bezorgdheid.
De investeringen betalen zich snel terug: 1 euro die geïnvesteerd wordt in preventie brengt de staatskas 4 euro op. De kosten, voor welke vorm van sociale zekerheid dan ook zullen snel en flink dalen, wat uiteraard een besparing is. Hetzelfde met de kosten voor de mutualiteiten. De vergrijzing hou je hiermee niet tegen, maar het duurste aan een vergrijzing zijn de aan ziekte en non-productiviteit gerelateerde kosten. Bij een bevolking die in veel betere gezondheid verkeert, zal die vergrijzing ook veel minder duur zijn.
Een betere publieke gezondheid verhoogt de algemene productiviteit van werknemers en zelfstandigen, en vermindert het absenteïsme drastisch. Iets wat macro-economen en ondernemers zo graag bewerkstelligd zien in ons land, maar niet meer weten hoe.
Geen obstakels meer
Hier is al tientallen jaren op gestudeerd, het wordt door velen al decennia gevraagd en iedereen is het er ondertussen over eens dat dit nodig en nuttig is. Obstakels zijn er niet meer, tenzij iemand beslist om partijpolitieke spelletjes te gaan spelen op de kap van de gezondheid van hun kiezers. In dat geval zijn er op dit moment nog altijd renteloze leningen beschikbaar, zodat iedere gemeenschap het zelfs op z'n eentje kan realiseren. Met zo'n gegarandeerde return on investment zou je dom zijn om het niet te doen.
Hiervoor zijn geen goede inhoudelijke tegenargumenten, ook geen economische of 'het behoud van jobs'. Zoals de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie recent terecht benadrukte: 'Een goede gezondheid van een bevolking is dé beste turboboost-injectie voor de economische motor van die bevolking. En andersom. Als u de economie wilt aanzwengelen, maak dan dat er een goede publieke gezondheid is. Zonder zal het zeker niet lukken'. Ook dat is wetenschap.
Initiatiefnemers en ondertekenaars
Dr. Wouter Arrazola de Oñate is arts-onderzoeker volksgezondheid en initiatiefnemer van de brief. Prof. dr. Emmanuel André is microbioloog aan UZ Leuven/KU Leuven en mede-initiatiefnemer.
De brief werd mee ondertekend door:
Prof Dr Marleen Temmerman, voormalig directeur bij de Wereldgezondheidsorganisatie WHO
Dr Ir Myriam Sneyers, algemeen directeur Sciensano (Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid)
Prof Dr Herman Van Oyen, wetenschappelijk directeur Epidemiologie, Sciensano (Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid)
Prof Dr Piet Hoebeke, Decaan faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, UGent
Prof Dr Peter in 't Veld, Decaan faculteit Geneeskunde en Farmacie, VUBrussel
Prof Dr Paul Herijgers, Decaan faculteit Geneeskunde, KULeuven
Prof Dr Guy Hubens, Decaan faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen UAntwerpen
Prof Dr Piet Stinissen, Decaan faculteit Geneeskunde en Levenswetenschappen, UHasselt
Prof Dr Brigitte Velkeniers, Voorzitter Koninklijke Academie voor Geneeskunde
diensthoofd Interne Geneeskunde/Endocrinologie, UZ Brussel, VUB
Prof Dr Marc Noppen, CEO Universitair Ziekenhuis Brussel, VUB
Prof Dr Marc Decramer, ere-gedelegeerd bestuurder Universitaire Ziekenhuizen Leuven, KUL
Prof Dr Jean-Paul Van Voren, algemeen directeur Cliniques Universitaires de Bruxelles, Hôpital Erasme, ULB
Prof Dr Wim Janssens, voorzitter Belgische Vereniging voor Pneumologie
Diensthoofd Pneumologie, UZ Leuven, KUL
Dr Luc Missault, voorzitter wetenschappelijk raad Belgische Cardiologische Liga
Cardioloog AZ Sint-Jan, Brugge
Dr Marc Raes, voorzitter Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde
Kinderarts Jessaziekenhuis Hasselt
Ir Sandrine Daoud, algemeen directeur Belgische Cardiologische Liga, Ligue Cardiologique Belge
Prof Dr Françoise Smets, vice-voorzitter Belgische Vereniging voor Pediatrie
Prof Dr Gunnar Buyse, voorzitter Belgische Vereniging voor Kinderneurologie
kliniekhoofd Kinderneurologie, KUL
Prof Dr Lieven Annemans, hoogleraar Gezondheids- en Welzijnseconomie, UGent
Dr Luc Colemont, maagdarmspecialist, managing director vzw Stop Darmkanker
Prof Dr Peter Hoet, diensthoofd Omgeving en Gezondheid, Maatschappelijke Gezondheidszorg & Eerstelijnsgeneeskunde, KUL
Prof Dr Ann De Sutter, hoofd vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg, UGent
Prof Dr Pierre Vandamme, hoofd Centrum voor Evaluatie van Vaccinatie, Vaccin & Infectieziekten Instituut, UA
Prof Dr Pierre Smeesters, diensthoofd Pediatrie, Universitair Kinderziekenhuis Koningin Fabiola, ULB
Prof Dr Stijn Verhulst, diensthoofd Kindergeneeskunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, UA
Prof Dr Stéphane De Wit, diensthoofd Infectiologie, Universitair Medisch Centrum St-Pieters, Brussel
Prof dr Lode Godderis, hoogleraar Arbeidsgeneeskunde KUL + Centre for Environment & Health, Maatschappelijke Gezondheidszorg & Eerstelijnsgeneeskunde, KUL
Prof Dr Tim Nawrot, hoogleraar milieu-epidemiologie, Centrum voor Milieukunde, UHasselt + Maatschappelijke Gezondheidszorg & Eerstelijnsgeneeskunde, KUL
Prof Dr Samuel Coenen, Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg, Epidemiologie en Sociale Geneeskunde, Vaccin & Infectieziekten Instituut, UA
Prof Dr Petra De Sutter, hoogleraar Reproductieve Geneeskunde, UZ Gent, UGent
Prof Dr Didier Cataldo, hoogleraar pneumologie, voorzitter Biomedical and Preclinical Science department, Université de Liège
Prof Dr Dirk Devroey, Huisartsgeneeskunde, Cardiovasculaire Preventie, UZ Brussel, VUB
Prof Dr Roy Remmen, Huisartsgeneeskunde, UZA, UA + Interuniversitair Centrum voor de Huisartsenopleiding Vlaanderen
Prof Em Dr Paul De Vuyst, voormalig diensthoofd Pneumologie, Cliniques Universitaires de Bruxelles, Hôpital Erasme, ULB
Prof Em Dr Benoit Nemery, Centre for Environment and Health, Maatschappelijke Gezondheidszorg & Eerstelijnsgeneeskunde, KUL
Prof Dr Daniel De Wolf, hoofd Cardiologie Kinderen, UZ Gent, UGent
Prof Dr Anne Malfroot, Kindergeneeskunde, UZBrussel, VUB
Past-president Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde
Prof Dr Marc Van Ranst, diensthoofd Laboratoriumgeneeskunde, UZ Leuven - KUL
Prof Dr Steven Callens, kliniekhoofd Infectieziekten en Inwendige, UZ Gent, UGent
Dr Dirk Van Gysel, diensthoofd Kindergeneeskunde, OLV-ziekenhuis Aalst
Prof Dr Anne Roex, faculteit Geneeskunde en Farmacie, VUB
Dr Marie Dauvrin, onderzoeker, Health Service Research, UCLouvain
Dr Stéfanie Vandevijere, onderzoeker Voeding en Gezondheid - Volksgezondheid
Kristof Decoster, onderzoeker Health Policy & Financing Unit, Public Health dept, ITM
Dr Werner Soors, onderzoeker, Health Systems & Equity Unit, Public Health dept, ITM
Dr Werner Van Peer, praktijkassistent, Centrum Huisartsgeneeskunde, UA
Dr Marie-Christine Payen, PhD, infectiologe, mobiel team palliatieve zorgen, Universitair Medisch Centrum St-Pieters, Brussel.
Deze brief verscheen eerder al in De Standaard.