In een eerdere column schreef ik al over de ongelijke verdeling van de vaccins. In bepaalde ontwikkelingslanden zijn er bijzonder weinig vaccins beschikbaar, terwijl sommige westerse landen meer vaccins besteld hebben dan er armen zijn om in te prikken. Nu wordt er druk gediscussieerd over de zin en onzin van boosters en wil de Vlaamse overheid een boostervaccin voor iedereen. Ik heb het daar moeilijk mee.
Momenteel is 80% van de ganse Vlaamse bevolking volledig gevaccineerd. We weten dat dat een hoge mate van bescherming tegen ernstige ziekte en overlijden met zich meebrengt. Toch zien "de cijfers" er niet rooskleurig uit: op het moment van schrijven toont het COVID-19-dashboard van Sciensano dat er meer dan 1.000 mensen opgenomen zijn met COVID-19.
Een antwoord hierop zou het voorstellen van boostervaccins kunnen zijn. Minister Vandenbroucke pareert, terecht, dat dit de huidige stijging niet gaat tegenhouden. Het zou wel een effect kunnen hebben de komende maanden. Data van Pfizer toonden immers een relatieve risicoreductie (RRR) aan voor besmetting van meer dan 95% door hun booster. Hier moeten we, volgens mij, een paar bedenkingen bij maken.
Toen ik nog maar pas als factchecker aan de slag was bij Factcheck.Vlaanderen schreef een vaccinatiecriticus dat er meer dan 200 mensen gevaccineerd zouden moeten worden om één geval van COVID-19 te voorkomen. Wie een beetje thuis is in de epidemiologie merkt meteen dat dit gaat om een Number needed to vaccinate, of NNV. Dat is gebaseerd op de 'absolute risicoreductie'. Dit cijfer kan bij studies naar vaccinaties en afhankelijk van de methodologie bedrieglijk laag uitvallen, met een hoge NNV tot gevolg. Daardoor is het soms beter om naar de RRR te kijken. In mijn factcheck legde ik dat dan ook in detail uit, vanuit het idee dat het nooit opportuun is je op één cijfer blind te staren.
Achteraf bekeken ben ik blij dat ik die laatste nuance vermeld heb, want nu is het bijzonder verleidelijk te focussen op de 95% relatieve risicoreductie van de booster. De relevantie van dat percentage moet namelijk verder onder de loep genomen worden. Gezonde jonge mensen zonder verhoogd besmettingsrisico kunnen misschien een hoge RRR genieten, maar als blijkt dat een booster weinig bijkomend voordeel geeft bij hen, is dat dan wenselijk?
Nu een boostervaccin aanbevelen aan de volledige bevolking is inherent onethisch
Een booster voor mensen met een verhoogd risico op ernstige ziekte of voor mensen die vaker blootgesteld worden aan het virus, zal wellicht beter deze kosten-batenanalyse doorstaan. Hiervan getuigt het tragisch overlijden van dokter Roger van Droogbroeck, die aan COVID-19 overleed na het reanimeren van een besmette patiënt, en het pakkende opiniestuk geschreven door zijn collega's.
Naast de wetenschappelijke verantwoording van het boostervaccin speelt er nog een, minstens even grote, ethische component. Slechts 3,1% van de mensen in low-income countries is (deels) gevaccineerd. Met zo'n laag percentage is het niet ondenkbaar dat veel zorgpersoneel er nog niet gevaccineerd is.
Nu een boostervaccin aanbevelen aan de volledige bevolking is, naar mijn mening, inherent onethisch. Ik denk dat velen die niet in de vuurlinie stonden tijdens de hoogtepunten van de pandemie het zich niet kunnen inbeelden hoe het is om te leven in een land waar 3.1% van de bevolking (deels) gevaccineerd is. Ik kan dat, gezien mijn uitermate beperkte praktijkervaring, ook niet.
Gelukkig is er heel wat cijfermateriaal om op terug te vallen. Recent onderzoek toonde aan dat de seroprevalentie van antilichamen tegen SARS-CoV-2 in ontwikkelingslanden hoger is dan in ontwikkelde landen, en dat de infection fatality rate gestandaardiseerd naar leeftijd er ongeveer tweemaal hoger zou zijn. Het dodentol ten gevolge van COVID-19 ligt er vaak mijlenver boven het gerapporteerde aantal. En hier wil men iedereen een booster geven?
Ik kan me volledig vinden in het uitrollen van de boostervaccins voor mensen met een hoger risico op ernstige COVID-19 en zorgverleners, zeker als ze een verhoogd risico op besmetting hebben. Een booster voor de volledige bevolking daarentegen, daar ben ik nu, gezien de mondiale situatie, tegen.