In de verkiezingsdebatten duiken de ethische vraagstukken vaak vanuit de zijlijn op om pittige discussies te veroorzaken. Soms laaien zelfs hevige emoties op, zoals op het politiek kopstukkendebat van Medische Wereld op 22 april laatstleden.

Bij de vereniging 'Recht op Waardig Sterven' (RWS) koos men op hun jaarlijks symposium van 28 mei voor een andere aanpak. Men nodigde alle Vlaamse partijen uit om specifiek hun standpunt over levenseindezorg uiteen te zetten.

Iedere vertegenwoordiger kreeg 20 minuten om - al dan niet met de hulp van PowerPoint - duidelijkheid te geven over de aan hen vooraf gestelde vragen. Alle partijen waren vertegenwoordigd, maar Dominiek Sneppe (VB) moest zich op het laatst verontschuldigen en kon niet meer voor vervanging zorgen.

Alle sprekers vroegen naar uitbreiding van de palliatieve zorg en de verankering van de vroegtijdige zorgplanning maar verschilden van mening qua financieringsnood en op welk niveau dat alles moest geregeld worden. Collega Lise Vandecasteele (PVDA-PTB) verkiest om deze zorgmaterie terug naar het federale niveau over te hevelen om de onnodige administratieve kosten te drukken en de solidariteit te beklemtonen tussen alle Belgische burgers en patiënten.

Mieke Vogels, GroenPlus Voorzitster, Jan Bertels, huidig kabinetschef van minister Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Jean-Jacques De Gucht (Open Vld) die opnieuw kiest voor het federale niveau om zich in de ethische kwesties te engageren, zijn voorstander van de mogelijkheid van een wettelijke regeling rond 'voltooid leven' in het kader van de individuele zelfbeschikking.

Zij willen hiervoor een apart debat, los van de euthanasie en patiëntenrechtenwetgeving. Liesbeth Sommen, Europese kandidate cd&v, en tandarts Frieda Gijbels - bekend van haar "10-puntenplan voor de zorg" - bij de N-VA, vinden dit een brug te ver: levensbeëindiging zonder medisch oorzaak aan de grondslag, is een maatschappij onwaardig.

Alle kandidaten zijn wel voorstander van een euthanasieregeling voor personen met dementie en andere verworven wilsonbekwaamheid. Open VLD en Vooruit willen meteen na de verkiezingen hun wetsvoorstel van 2019 daarover opnieuw indienen in het parlement, en hoorcommissies organiseren tijdens de periode van regeringsonderhandelingen. N-VA en cd&v willen vooraf een evaluatie van de euthanasiewet in die periode. Uit de analyse van de verkiezingsprogramma's weten we dat Vlaams Belang dit niet op de agenda wil.

De vertegenwoordigers op dit RWS-symposium deelden hun standpunten duidelijk en transparant mee, én luisterden respectvol naar elkaar, ook tijdens de vragen en antwoorden die daarop volgden vanuit het publiek. Dat belooft voor het parlementaire debat.

Het was de eerste keer dat een arts openlijk maar in overleg euthanasie toepaste bij iemand bij wie het volgens de wet niet kan.

Ik herinner mij dat het in 2006 totaal anders was. Senatoren Jeannine Leduc (VLD) en Jacinta De Roeck/ Christel Geerts (toenmalige SP.A) kwamen toen met een wetsvoorstel voor de uitbreiding van euthanasie voor "hij die zich van zijn eigen persoonlijkheid niet meer bewust is." Een gevaarlijke omschrijving, die tot een signaal van 'overbodigheid' van patiënten met dementie en tot misbruiken kon leiden, volgens Herman Nys, toenmalig directeur van het Centrum voor BIomedische Ethiek en Recht aan KU Leuven.

Nys werd toen geïnterviewd in het weekblad De Huisarts naar aanleiding van een casus van euthanasie bij Suzanne Roegiest, een vrouw met dementie in fase3. Ik had, mede op haar verzoek en dat van haar echtgenoot, een portret laten optekenen door een journaliste van datzelfde weekblad. Ik verklaarde toen nogal activistisch dat de patiënt via de patiëntenrechtenwet wel kon afdwingen de therapie stop te zetten, geen voedsel of vocht meer tot zich te nemen, zich laten uithongeren dus, maar dat als arts je patiënt bijstaan, helpen om het stervensproces korter en draaglijker te maken, nog steeds verboden bleef.

Suzanne Roegiest, Saskia Vanderstichele
Suzanne Roegiest © Saskia Vanderstichele

Ik was toen huisarts in een groepspraktijk en verbonden aan de vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg van de Universiteit Gent, waar ik onder andere welzijnsethiek en stervensbegeleiding doceerde. Ik coördineerde een federaal onderzoek over levenseindebeslissingen in samenwerking met de vakgroep epidemiologie en maatschappelijke gezondheidszorg van de ULB. Eind maart 2006 zou het rapport in het parlement voorgesteld worden maar het werd uitgesteld... Ik was ondertussen aangeklaagd bij het parket, en door mijn eigen decaan bij de Orde der Geneesheren wegens "onwettelijke euthanasie bij een wilsonbekwame vrouw".

Het was de eerste keer dat een arts openlijk maar in overleg euthanasie toepaste bij iemand bij wie het volgens de wet niet kan. Mijn goed onderbouwd dossier, mijn transparant eerlijk verhaal in De Huisarts, de goedkeuring door de euthanasiecommissie, het feit dat het strictu senso hulp bij zelfdoding was, én de parlementaire tijdsgeest zorgden ervoor dat mijn zaak geseponeerd werd op 27 september 2006. Ik mocht en kon in oktober met een vrij gemoed de resultaten van het onderzoek over levenseindbeslissingen voorstellen. Jammer genoeg had het geen invloed op de ingediende wetsvoorstellen die zelfs niet verder meer besproken werden.

In afwachting stelde ik een gedoogbeleid voor "waarin alle vormen van stervensbegeleiding mogelijk zijn met een transparante registratie en evaluatie". Ik verwees hiervoor naar de situatie in Nederland waar men dit meer dan 10 jaar had toegepast alvorens hun gedragen wet van 2001 te stemmen. In de jaren 1979-1985 was er bij ons in België een gelijkaardig gedoogbeleid inzake abortus, waardoor er een goed onderbouwde abortushulpverlening kon ontwikkeld worden.

Ik blijf de woorden van Suzanne Roegiest indachtig, toen ze samen met haar man voor de eerste keer met hun documenten van RWS bij mij op consultatie kwamen: "Het is niet omdat ik mensen met dementie minderwaardig acht. Integendeel, als zij op die manier willen blijven leven, moeten zij alle nodige respect, zorg, en liefde krijgen, zoals ik dat aan mijn moeder en mijn tante gaf, maar voor mezelf wil ik dit niet. Ik wil sterven als een zelfstandige onafhankelijke vrouw in mijn, in ons eigen huis".

Na een val met een black-out in 2002, achteraf gezien een eerste teken van haar hersenaantasting, voegde ze er nog aan toe: "En als mijn 'geval' kan helpen om de wet te veranderen, je hebt mijn zegen om het te gebruiken." Ik ben je nog altijd dankbaar daarvoor, Suzanne en ik vrees dat ik 'je geval' zal moeten blijven gebruiken, want ook het nieuwe wetsvoorstel inzake verworven wilsonbekwaamheid van 2019 bleef liggen... Maar er is hoop, nu ik hoor hoe de politici op het symposium op een duidelijke en respectvolle manier met elkaar en het publiek spraken.

In de verkiezingsdebatten duiken de ethische vraagstukken vaak vanuit de zijlijn op om pittige discussies te veroorzaken. Soms laaien zelfs hevige emoties op, zoals op het politiek kopstukkendebat van Medische Wereld op 22 april laatstleden. Bij de vereniging 'Recht op Waardig Sterven' (RWS) koos men op hun jaarlijks symposium van 28 mei voor een andere aanpak. Men nodigde alle Vlaamse partijen uit om specifiek hun standpunt over levenseindezorg uiteen te zetten. Iedere vertegenwoordiger kreeg 20 minuten om - al dan niet met de hulp van PowerPoint - duidelijkheid te geven over de aan hen vooraf gestelde vragen. Alle partijen waren vertegenwoordigd, maar Dominiek Sneppe (VB) moest zich op het laatst verontschuldigen en kon niet meer voor vervanging zorgen. Alle sprekers vroegen naar uitbreiding van de palliatieve zorg en de verankering van de vroegtijdige zorgplanning maar verschilden van mening qua financieringsnood en op welk niveau dat alles moest geregeld worden. Collega Lise Vandecasteele (PVDA-PTB) verkiest om deze zorgmaterie terug naar het federale niveau over te hevelen om de onnodige administratieve kosten te drukken en de solidariteit te beklemtonen tussen alle Belgische burgers en patiënten.Mieke Vogels, GroenPlus Voorzitster, Jan Bertels, huidig kabinetschef van minister Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Jean-Jacques De Gucht (Open Vld) die opnieuw kiest voor het federale niveau om zich in de ethische kwesties te engageren, zijn voorstander van de mogelijkheid van een wettelijke regeling rond 'voltooid leven' in het kader van de individuele zelfbeschikking.Zij willen hiervoor een apart debat, los van de euthanasie en patiëntenrechtenwetgeving. Liesbeth Sommen, Europese kandidate cd&v, en tandarts Frieda Gijbels - bekend van haar "10-puntenplan voor de zorg" - bij de N-VA, vinden dit een brug te ver: levensbeëindiging zonder medisch oorzaak aan de grondslag, is een maatschappij onwaardig.Alle kandidaten zijn wel voorstander van een euthanasieregeling voor personen met dementie en andere verworven wilsonbekwaamheid. Open VLD en Vooruit willen meteen na de verkiezingen hun wetsvoorstel van 2019 daarover opnieuw indienen in het parlement, en hoorcommissies organiseren tijdens de periode van regeringsonderhandelingen. N-VA en cd&v willen vooraf een evaluatie van de euthanasiewet in die periode. Uit de analyse van de verkiezingsprogramma's weten we dat Vlaams Belang dit niet op de agenda wil.De vertegenwoordigers op dit RWS-symposium deelden hun standpunten duidelijk en transparant mee, én luisterden respectvol naar elkaar, ook tijdens de vragen en antwoorden die daarop volgden vanuit het publiek. Dat belooft voor het parlementaire debat. Ik herinner mij dat het in 2006 totaal anders was. Senatoren Jeannine Leduc (VLD) en Jacinta De Roeck/ Christel Geerts (toenmalige SP.A) kwamen toen met een wetsvoorstel voor de uitbreiding van euthanasie voor "hij die zich van zijn eigen persoonlijkheid niet meer bewust is." Een gevaarlijke omschrijving, die tot een signaal van 'overbodigheid' van patiënten met dementie en tot misbruiken kon leiden, volgens Herman Nys, toenmalig directeur van het Centrum voor BIomedische Ethiek en Recht aan KU Leuven. Nys werd toen geïnterviewd in het weekblad De Huisarts naar aanleiding van een casus van euthanasie bij Suzanne Roegiest, een vrouw met dementie in fase3. Ik had, mede op haar verzoek en dat van haar echtgenoot, een portret laten optekenen door een journaliste van datzelfde weekblad. Ik verklaarde toen nogal activistisch dat de patiënt via de patiëntenrechtenwet wel kon afdwingen de therapie stop te zetten, geen voedsel of vocht meer tot zich te nemen, zich laten uithongeren dus, maar dat als arts je patiënt bijstaan, helpen om het stervensproces korter en draaglijker te maken, nog steeds verboden bleef.Ik was toen huisarts in een groepspraktijk en verbonden aan de vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg van de Universiteit Gent, waar ik onder andere welzijnsethiek en stervensbegeleiding doceerde. Ik coördineerde een federaal onderzoek over levenseindebeslissingen in samenwerking met de vakgroep epidemiologie en maatschappelijke gezondheidszorg van de ULB. Eind maart 2006 zou het rapport in het parlement voorgesteld worden maar het werd uitgesteld... Ik was ondertussen aangeklaagd bij het parket, en door mijn eigen decaan bij de Orde der Geneesheren wegens "onwettelijke euthanasie bij een wilsonbekwame vrouw".Het was de eerste keer dat een arts openlijk maar in overleg euthanasie toepaste bij iemand bij wie het volgens de wet niet kan. Mijn goed onderbouwd dossier, mijn transparant eerlijk verhaal in De Huisarts, de goedkeuring door de euthanasiecommissie, het feit dat het strictu senso hulp bij zelfdoding was, én de parlementaire tijdsgeest zorgden ervoor dat mijn zaak geseponeerd werd op 27 september 2006. Ik mocht en kon in oktober met een vrij gemoed de resultaten van het onderzoek over levenseindbeslissingen voorstellen. Jammer genoeg had het geen invloed op de ingediende wetsvoorstellen die zelfs niet verder meer besproken werden.In afwachting stelde ik een gedoogbeleid voor "waarin alle vormen van stervensbegeleiding mogelijk zijn met een transparante registratie en evaluatie". Ik verwees hiervoor naar de situatie in Nederland waar men dit meer dan 10 jaar had toegepast alvorens hun gedragen wet van 2001 te stemmen. In de jaren 1979-1985 was er bij ons in België een gelijkaardig gedoogbeleid inzake abortus, waardoor er een goed onderbouwde abortushulpverlening kon ontwikkeld worden.Ik blijf de woorden van Suzanne Roegiest indachtig, toen ze samen met haar man voor de eerste keer met hun documenten van RWS bij mij op consultatie kwamen: "Het is niet omdat ik mensen met dementie minderwaardig acht. Integendeel, als zij op die manier willen blijven leven, moeten zij alle nodige respect, zorg, en liefde krijgen, zoals ik dat aan mijn moeder en mijn tante gaf, maar voor mezelf wil ik dit niet. Ik wil sterven als een zelfstandige onafhankelijke vrouw in mijn, in ons eigen huis". Na een val met een black-out in 2002, achteraf gezien een eerste teken van haar hersenaantasting, voegde ze er nog aan toe: "En als mijn 'geval' kan helpen om de wet te veranderen, je hebt mijn zegen om het te gebruiken." Ik ben je nog altijd dankbaar daarvoor, Suzanne en ik vrees dat ik 'je geval' zal moeten blijven gebruiken, want ook het nieuwe wetsvoorstel inzake verworven wilsonbekwaamheid van 2019 bleef liggen... Maar er is hoop, nu ik hoor hoe de politici op het symposium op een duidelijke en respectvolle manier met elkaar en het publiek spraken.