Extra zuivel op het menu?

Het is de eerste keer dat men op deze schaal een dergelijke voedingsgerichte aanpak onderzoekt bij ouderen in woonzorgcentra. Extra vitamine- en voedingssupplementen werden vervangen door zuivelproducten. De bewijzen die de studie aanreikt(1), inspireren om ook in de Belgische woonzorgcentra voldoende zuivel op het menu te zetten. Artsenkrant zat samen met voedingsdeskundige Inge Coene. In totaal namen meer dan 7.000 ouderen met een gemiddelde leeftijd van 86 jaar deel aan de studie. In dertig van de zestig instellingen kregen de bewoners extra melk, yoghurt of kaas voorgeschoteld om hun beperkte calcium- en eiwitinname te verhogen.(2) Het vitamine D-niveau werd (in beide groepen) op peil gehouden via supplementen. De verhoogde zuivelinname was geassocieerd met een risicovermindering van 33% voor alle botbreuken, 46% voor heupfracturen en 11% voor valpartijen. Er was geen impact op de mortaliteit en er werden geen ongewenste gastro-intestinale bijwerkingen gelinkt aan de interventie. De nutritionele voordelen van zuivel zijn alom bekend, en de resultaten van dit onderzoek lijken die nu ook wetenschappelijk te onderbouwen. "Melkproducten zijn rijk aan hoogwaardige eiwitten en calcium, maar zijn ook een bron van vitaminen (B2, B12 en K2) en mineralen zoals fosfor en kalium. Het is een interessant nutriëntenpakket dat kan bijdragen aan een goede botgezondheid", weet Inge Coene. Zuivelproducten, vooral de 'volle' varianten bevatten ook wat meer verzadigde vetten. Die kunnen het bloedcholesterolgehalte verhogen en zo ook het risico op hart- en vaatziekten. "Hoewel studies met melkproducten dit laatste verband niet meer vinden, moet je er inderdaad niet mee overdrijven", zegt Inge Coene. "Halfvolle of magere zuivelproducten zouden vergelijkbare voordelen moeten opleveren, en die bevatten een lager vetgehalte. Maar de combinatie van voedingsstoffen en calorieën komt net goed van pas bij deze populatie, die gevoelig is voor ondervoeding en sarcopenie." In het risico op ondervoeding bij ouderen spelen een aantal factoren mee, zoals een verlaagde activiteit en minder eetlust. Ondervoeding leidt tot verminderde spierkracht en -massa, botontkalking, een grotere kans op vallen en een lagere levenskwaliteit. "Er zijn al projecten opgestart in woonzorgcentra om ondervoeding bij kwetsbare ouderen te bestrijden, maar door personeelstekort, krappe budgetten en de covidcrisis zijn ze vaak stopgezet", vertelt Inge Coene. "Dat maakt deze studie zo interessant: het is een laagdrempelige, goedkope(3) en eenvoudige interventie, en de resultaten zijn toch wel spectaculair." Naast de verminderde kans op botbreuken en vallen, behielden de mensen die wat extra zuivel kregen in het onderzoek ook een stabiel gewicht, terwijl de controlegroep na 24 maanden een gemiddeld gewichtsverlies van 1,4 kg vertoonde. Volgens de voedingsdeskundige hoeft het niet te gaan om een extra potje yoghurt, een glas melk bij het ontbijt en een dubbel sneetje kaas op de boterham. "Er zijn nog tientallen andere manieren om het betaalbaar, genietbaar en duurzaam in te bouwen in de menu's. Zo kan je de soep of puree verrijken met melkpoeder, melk- of kaassaus serveren bij groenten, verschillende soorten pap, yoghurtdips en milkshakes aanbieden, of cheesecake op basis van plattekaas als dessert. Je kan creatief zijn en inspelen op de individuele noden en wensen van de mensen. Dat vraagt natuurlijk tijd en inspanningen en moet voldoende worden afgestemd met de kok en het personeel", beseft Inge Coene. Te veel dierlijke producten consumeren is ecologisch niet verantwoord. Is het vandaag dan nog aan de orde om extra zuivelproducten te gaan 'voorschrijven'? "Het is een kwestie van het juiste evenwicht te vinden", vindt Inge Coene. "Zo'n drie porties zuivel per dag passen in een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon. Zuivelproducten zijn ook makkelijk te verkrijgen, smakelijk, veelzijdig en nutriëntdens. Het is bovendien een vertrouwd product. Ook dat speelt mee bij ouderen. Je kan dan wel proberen om iedereen aan de tofu en de haverdrink te krijgen, maar dat blijkt bij oudere generaties toch vaak minder evident. Bovendien varieert de voedingswaarde sterk tussen plantaardige alternatieven. Een nutritioneel gelijkwaardig alternatief, bijvoorbeeld voor mensen die zuivel moeilijk verteren, is calcium- en vitamineverrijkte sojadrink", besluit Inge Coene.