Gek en geniaal

De documentaire Gek en Geniaal is geïnspireerd op het hier eerder besproken boek en de documentaire Ingewikkeld, waarin schrijver en journalist (en boekenrecensent voor Artsenkrant) Geerdt Magiels u laat kennismaken met Sven unik-id, een psychosegevoelige man die sindsdien bij heel wat Te Gek!?-projecten betrokken is en het concept voor de documentaire leverde. In Gek en geniaal zijn we er getuige van hoe vier psychosegevoelige personen samen met een gerenommeerde artiest een kunstwerk tot stand brengen.Bert werkt samen met Lieve Blancquaert om een briljante foto te maken; Florian schrijft samen met Lize Spit een tekst; Frank maakt samen met Luc Tuymans een schilderij en Yammie schrijft samen met Raf Walschaerts een songtekst die ze ook samen zullen vertolken.Het kunstwerk dat ontstaat, vormt het beeld van hun verhaal. De documentaire geeft ons een blik op hun persoonlijke leefwereld, op hun psychotische ervaringen in het verleden en nu. Door even in hun hoofd te mogen vertoeven krijgt de kijker de gelegenheid hun psychose beter te begrijpen en zal hij in de toekomst misschien anders aankijken tegen de aandoening en personen die erdoor getroffen worden.Het meest schrijnende vinden wij het verhaal van de 34-jarige Bert voor wie het opvangcentrum als een veilige plek aanvoelt. Hij kreeg als diagnose schizofrenie, de ergste vorm van psychose. Wanneer hij fotografe Lieve Blanquaert de foto's toont die hij in een bos maakte, vertelt hij dat hij daar graag vertoeft omdat het er stil is. Bert gaat vaak biljarten met zijn vader. Die laatste vertelt hoe lastig hij het in het begin had omdat hij haast niet kon communiceren met zijn zoon. Hij droomt er samen met Berts moeder van dat die ooit niet meer naar de opvang moet, waarop Bert zelf zegt dat hij daar wenst te blijven. Ontroerende momenten wisselen schrijnende taferelen af in deze documentaire.Zo ook bij Yammie als haar moeder vertelt dat ze achterover viel toen haar dochter een psychose kreeg. "Ze was altijd het zonnetje in huis." Yammie vindt dan weer dat ze als dochter faalde omdat ze haar moeder een soort van kanker bezorgde. Wat mama ten stelligste tegenspreekt. Integendeel, ze kan vaak bij haar dochter terecht. Tijdens haar eerste gesprek met Raf Walschaerts van KommilFoo vertelt Yammie hoe ze bijna continu drie vrouwenstemmen hoort, te vergelijken met mensen die in je buurt in de bioscoop zitten te tateren. Soms zeggen ze leuke dingen. In het begin zorgde dat voor veel schaamte bij Yammie. "Ik plakte glimlachen op mijn tranen." Nadien aanvaardde ze dat ze anders was. Om haar gedachten te ordenen schrijft ze teksten. Een van die teksten die ze bij het begin van haar psychose schreef, overrompelt Raf en waarschijnlijk ook elke kijker. Het woord 'veelzaamheid' voor eenzaam-zijn-in-gezelschap zullen we niet snel vergeten.Florian lijdt aan schizofrene paranoia, schrijft de hele dag van alles op en maakt daar de meest absurde en tegelijkertijd rake woordspelingen en statements mee. "The Story of my lie(fe)" of "Waanzinnig is beter, dat is nog zinnig." Een arts zei ooit tegen hem: "Jij hebt ze niet alle vijf. jij hebt er twee te veel." Elke dag werkt hij aan zichzelf. Hij vindt dat in het probleem de oplossing zit, iets wat schrijfster Lize Spit toch verre van vanzelfsprekend vindt. Zij begeleidt hem bij wat een gigantische tekstcollage zal worden. Tijdens een van de ontmoetingen heeft Florian de avond voordien niet kunnen slapen. Soms slaapt hij twee dagen helemaal niet en wordt hij helemaal psychotisch. Zijn record is elf dagen onophoudelijk wakker blijven.Frank vertelt hoe hij ooit dacht dat hij tot Keizer van het Heilige Antwerpse Rijk gekroond was. "Voor een persoon met een psychose is dat dan de realiteit." Hij omschrijft de aandoening als een vulkaan die kan uitbarsten, die vruchtbare grond oplevert maar waarvan je ook kan wegvluchten. Dat vinden we allemaal terug in een schilderij dat hij onder supervisie van Luc Tuymans creëert. Die openbaart in de documentaire dat hij tot zijn 15de quasi autistisch was, amper sprak en alleen maar tekende.Gek en Geniaal slaat niet alleen op het psychosegevoelige viertal dat zich hier blootgeeft. Het slaat evenzeer op de kunstenaars als op het gevoel dat je na het bekijken van de documentaire overhoudt. Magnifiek. De documentaire laat het grote publiek meevoelen met personen met psychische problemen en helpt zo stigmatiseringen en andere belemmeringen weg te werken. Te Gek!? is geniaal.Voor alle info over psychose: psychosenet.be. Te Gek!? (tegek.be) is werkzaam binnen het Steunpunt Geestelijke Gezondheid.