Die woorden van George Saunders zijn intussen misschien een gemeenplaats geworden, het citaat staat blijkbaar al op T-shirts gedrukt, begot - zo leert mij een gesponsorde Instagram-post. Maar het blijft prachtig. Inspirerend. Stel u gewoon voor dat elke mens ter wereld dit als lijfspreuk heeft: be kind. Het klinkt natuurlijk erg naïef, maar niet alleen cultuuroptimisten moeten toch huppelen van vreugde bij het gedacht alleen al? En trouwens, het is mijn hoop dat ik nog op zijn minst een fractie van mijn aangeboren overdosis naïviteit heb op het moment dat ik sterf.

Ik schrijf dit stuk nadat de storm rond het eerste euthanasieproces aan het hof van assisen (!) in Gent een beetje is gaan liggen. Hoewel, in de media is de storm misschien wat gaan liggen, maar in het hoofd en de harten van velen onder ons, al zeker zij die euthanasie uitvoerden en nog zullen uitvoeren, ongetwijfeld nog niet. En net de dag nadat ik aan dit stuk begin, horen we op het nieuws dat er beroep wordt aangetekend tegen de uitspraak van het hof van assisen. And so, the saga continues.

Ik wil hier geen polemiek ontketenen, geen discussie uitlokken, geen pleidooi voeren. Daarvoor zijn er andere plekken, met andere mensen die daar meer (of minder) aanleg of goesting voor hebben. Ik wil gewoon mijn verhaal over euthanasie brengen. Mijn getuigenis als arts die het al verscheidene keren uitvoerde.

Elke euthanasie die ik ooit heb uitgevoerd, staat in mijn geheugen gegrift. Bijna steeds (want in ons beroep als arts bestaat er geen altijd of nooit, bestaat er geen 100% of 0%) als een mooi gebeuren. Intens, zwaar, onvergetelijk, maar ook warm, vol liefde, vol waardigheid, mooi. Of nog beter, dat oer-Vlaamse woord: schoon. Euthanasie kan zo'n schoon afscheid zijn van een schone mens, die zijn of haar heengaan zelf in handen neemt, het moment kiest, in samenspraak met de arts die het uitvoert. Omdat het lijden ondraagbaar is, en uitzichtloos.

Elke euthanasie die ik ooit heb uitgevoerd, staat in mijn geheugen gegrift

Schoon, dus. En toch voelt het altijd zo leeg, na een euthanasie. Ik zei ooit, en iemand schreef het neer: het blijft iemand dood doen. Dat raakte die iemand (een journalist) die dat hoorde, en het daarna neerschreef. Hij vond die woorden die ik sprak aandoenlijk, een beetje onverwacht. En dat is zo. Het klinkt misschien raar, on-dokters, maar dat is wat het is, euthanasie: iemand dood doen.

En dat druist met alle mogelijke kracht in tegen wat wij als arts willen doen. Wij willen mensen beter maken, gezond(er) maken, helpen, genezen. Maar de realiteit is dat we dat vaak niet (meer) kunnen. In mijn job als hematoloog verlies ik gemiddeld de helft van mijn patiënten. Dat is godverdomme veel, te veel. Mensen gaan diep op onze afdeling: onze behandelingen, de chemokuren, de stamceltransplantaties, zijn van de zwaarste in de geneeskunde. We maken onze patiënten ziek, doodziek, in de hoop dat ze erna herstellen, zonder die vreselijke ziekte.

Maar als die zware therapieën niet hebben gewerkt, en verdere behandeling geen zin meer heeft, omdat de ziekte veel te agressief is, dan moet je als arts de guts hebben om te zeggen dat er geen curatieve opties meer zijn. En dan moet je de overblijvende opties bespreken, in alle openheid. Palliatieve zorgen, palliatieve sedatie, euthanasie. Door dit in alle openheid te bespreken, geef je de patiënt de kans om zelf keuzes te maken. Wat ook niet altijd gemakkelijk is. Meestal zijn er meerdere gesprekken noodzakelijk.

Het is ook van belang dit vroeg genoeg te bespreken, al is het juiste moment kiezen ook niet eenvoudig. Ik lees al te vaak hoe schamper wordt gedaan rond euthanasie, hoe het als bedreigend wordt ervaren. Alsof artsen die euthanasie uitvoeren boven de ander willen staan, alsof ze willen beslissen over leven en dood, alsof dit een uiting is van machtswellust. Alsof het iets is wat een arts ooit graag zou doen. Laat ons duidelijk zijn: een euthanasie uitvoeren is nooit gemakkelijk. Het is het moeilijkste wat je als arts kan doen. Maar het is ook soms het schoonste wat je als arts kan doen, voor een mens. Omdat je nodeloos lijden beëindigt, van een mens die erom vraagt, die, in alle waardigheid, vraagt dat het niet te lenigen lijden stopt, op het moment dat hij of zij er klaar voor is.

Euthanasie is mededogen. Als mens, als familie, vriend. En ook als arts. Mededogen, kindness, voor de mens die jouw patiënt is, was, en altijd zal zijn.

(1) Ik heb helaas er (nog) geen goede Nederelandse vertaling gevonden voor dit prachtige woord.

Reactie of opinie? akopinie@roularta.be

Die woorden van George Saunders zijn intussen misschien een gemeenplaats geworden, het citaat staat blijkbaar al op T-shirts gedrukt, begot - zo leert mij een gesponsorde Instagram-post. Maar het blijft prachtig. Inspirerend. Stel u gewoon voor dat elke mens ter wereld dit als lijfspreuk heeft: be kind. Het klinkt natuurlijk erg naïef, maar niet alleen cultuuroptimisten moeten toch huppelen van vreugde bij het gedacht alleen al? En trouwens, het is mijn hoop dat ik nog op zijn minst een fractie van mijn aangeboren overdosis naïviteit heb op het moment dat ik sterf.Ik schrijf dit stuk nadat de storm rond het eerste euthanasieproces aan het hof van assisen (!) in Gent een beetje is gaan liggen. Hoewel, in de media is de storm misschien wat gaan liggen, maar in het hoofd en de harten van velen onder ons, al zeker zij die euthanasie uitvoerden en nog zullen uitvoeren, ongetwijfeld nog niet. En net de dag nadat ik aan dit stuk begin, horen we op het nieuws dat er beroep wordt aangetekend tegen de uitspraak van het hof van assisen. And so, the saga continues.Ik wil hier geen polemiek ontketenen, geen discussie uitlokken, geen pleidooi voeren. Daarvoor zijn er andere plekken, met andere mensen die daar meer (of minder) aanleg of goesting voor hebben. Ik wil gewoon mijn verhaal over euthanasie brengen. Mijn getuigenis als arts die het al verscheidene keren uitvoerde.Elke euthanasie die ik ooit heb uitgevoerd, staat in mijn geheugen gegrift. Bijna steeds (want in ons beroep als arts bestaat er geen altijd of nooit, bestaat er geen 100% of 0%) als een mooi gebeuren. Intens, zwaar, onvergetelijk, maar ook warm, vol liefde, vol waardigheid, mooi. Of nog beter, dat oer-Vlaamse woord: schoon. Euthanasie kan zo'n schoon afscheid zijn van een schone mens, die zijn of haar heengaan zelf in handen neemt, het moment kiest, in samenspraak met de arts die het uitvoert. Omdat het lijden ondraagbaar is, en uitzichtloos.Schoon, dus. En toch voelt het altijd zo leeg, na een euthanasie. Ik zei ooit, en iemand schreef het neer: het blijft iemand dood doen. Dat raakte die iemand (een journalist) die dat hoorde, en het daarna neerschreef. Hij vond die woorden die ik sprak aandoenlijk, een beetje onverwacht. En dat is zo. Het klinkt misschien raar, on-dokters, maar dat is wat het is, euthanasie: iemand dood doen.En dat druist met alle mogelijke kracht in tegen wat wij als arts willen doen. Wij willen mensen beter maken, gezond(er) maken, helpen, genezen. Maar de realiteit is dat we dat vaak niet (meer) kunnen. In mijn job als hematoloog verlies ik gemiddeld de helft van mijn patiënten. Dat is godverdomme veel, te veel. Mensen gaan diep op onze afdeling: onze behandelingen, de chemokuren, de stamceltransplantaties, zijn van de zwaarste in de geneeskunde. We maken onze patiënten ziek, doodziek, in de hoop dat ze erna herstellen, zonder die vreselijke ziekte.Maar als die zware therapieën niet hebben gewerkt, en verdere behandeling geen zin meer heeft, omdat de ziekte veel te agressief is, dan moet je als arts de guts hebben om te zeggen dat er geen curatieve opties meer zijn. En dan moet je de overblijvende opties bespreken, in alle openheid. Palliatieve zorgen, palliatieve sedatie, euthanasie. Door dit in alle openheid te bespreken, geef je de patiënt de kans om zelf keuzes te maken. Wat ook niet altijd gemakkelijk is. Meestal zijn er meerdere gesprekken noodzakelijk. Het is ook van belang dit vroeg genoeg te bespreken, al is het juiste moment kiezen ook niet eenvoudig. Ik lees al te vaak hoe schamper wordt gedaan rond euthanasie, hoe het als bedreigend wordt ervaren. Alsof artsen die euthanasie uitvoeren boven de ander willen staan, alsof ze willen beslissen over leven en dood, alsof dit een uiting is van machtswellust. Alsof het iets is wat een arts ooit graag zou doen. Laat ons duidelijk zijn: een euthanasie uitvoeren is nooit gemakkelijk. Het is het moeilijkste wat je als arts kan doen. Maar het is ook soms het schoonste wat je als arts kan doen, voor een mens. Omdat je nodeloos lijden beëindigt, van een mens die erom vraagt, die, in alle waardigheid, vraagt dat het niet te lenigen lijden stopt, op het moment dat hij of zij er klaar voor is.Euthanasie is mededogen. Als mens, als familie, vriend. En ook als arts. Mededogen, kindness, voor de mens die jouw patiënt is, was, en altijd zal zijn.(1) Ik heb helaas er (nog) geen goede Nederelandse vertaling gevonden voor dit prachtige woord.