De Klimaattop van de VN, COP27, is van start gegaan in het Egyptische Sharm-el-Sheikh. Die zal onze aandacht de komende dagen weer volop richten op de globale klimaatuitdagingen wereldwijd. De afgelopen maanden stonden vaak andere bekommernissen op de voorgrond: de pandemie die nog steeds niet weg is; de ontsporende energieprijzen, de hollende inflatie, de oorlog in Oekraïne, enzovoort.
Maar het klimaatthema is nooit weggeweest. De energiecrisis is er trouwens deel van. De stikstofmaatregelen waartegen de boeren protesteren, zijn ook een aspect van het klimaatprobleem. Idem dito voor het zoveelste mestactieplan dat de Vlaamse boeren vandaag opnieuw doet steigeren. Om van het veranderde weer, de droogte, de massale branden, en de overstromingen nog te zwijgen.
De conferentie in Sharm-el-Sheikh zal de algemene klimaatgemoederen weer fel doen oplaaien, maar eens de conferentie voorbij is, zal die storm weer snel gaan liggen. In al die crisisdiscussies die we dagelijks voeren, valt op hoe nauw de focus van veel mensen en vaak ook van veel beleidsmensen is. Ze erkennen meestal wel de ernst van de problemen, daar niet van. Maar ze denken dat morgen alles weer opnieuw 'normaal' zal worden.
Het is een begrijpelijke reflex. De mens heeft niet zo graag verandering. Politici beloven de mensen graag dat ze niet hoeven te veranderen en dat morgen alles weer 'normaal' zal zijn.
Veel maatregelen die bewindslui in alle Westerse landen nemen, getuigen daarvan. Denk aan de snelle terugkeer naar 'de normaliteit', die ze vaak veel te vroeg beloofden tijdens de covid-crisis. Tijdelijk tussenbeide komen voor de gezinnen en bedrijven in de energieprijzen is een ander voorbeeld; dat suggereert dat morgen de prijzen weer 'normaal' zullen zijn, lees: zoals gisteren.
Andere voorbeelden: beloven dat de technologie de klimaatuitdagingen zal oplossen, dat we straks allemaal elektrisch of op waterstof zullen rijden en vliegen en varen, dat we rustig verder kunnen gaan met het betonstorten en het lintbebouwen, met het ongebreideld kweken van varkens en kippen, en dat het over en weer slepen over heel de wereld van pakjes en containers onbeperkt kan doorgaan.
Wie nadenkt, weet dat dat niet zo is, maar onbewust leeft bij allen de reflex 'dat het allemaal wel zo'n vaart niet zal lopen' en dat alles 'weer normaal zal worden'. Gedrag aanpassen, individueel of collectief, stellen we uit of plannen we niet.
De gezondheidsector heeft zijn Pompeï-moment gehad en weet intussen beter: na een crisis wordt het nooit nog zoals voorheen
Normalcy bias, heet dat in het vakjargon. Het voor-oordeel dat alles morgen weer 'normaal' wordt. Het is de tegenpool van grote schrik of zelfs paniek die crisissen kunnen opwekken. De normalcy bias is de verwachting dat wat ons vandaag bedreigt of ambeteert, morgen wel weer verdwenen zal zijn. Zoals veel inwoners van Pompeï bijna 20 eeuwen geleden naar de aswolken en lavastromen van de Vesuvius keken in de verwachting dat het morgen wel weer over zou zijn.
De gezondheidsector heeft zijn Pompeï-moment gehad en weet intussen beter: na een crisis wordt het nooit nog zoals voorheen.
Covid gaat niet meer over. Het virus zal ons blijven ambeteren, hopelijk in afgezwakte vorm, maar dat het kan zijn dat plots toch weer venijniger versies opduiken. En er zullen zeker nog nieuwe pandemieën opduiken. De gevolgen van covid zijn ook niet weg en zullen nooit helemaal weggaan. Een aantal patiënten zal blijvend gevolgen van covid ondervinden: long covid. De gezondheidssector is nog lang niet bekomen van de dramatische overlast die covid bezorgde. De personeelstekorten die voordien al bestonden maar in die crisis een dramatische omvang hebben aangenomen, zullen nooit nog weggaan en zullen zelfs nooit milderen. Zoals de wachtlijsten en -tijden die toen gegroeid zijn ook nooit nog zullen verdwijnen.
Het oude normaal keert nooit nog terug. Na geen enkele van de crisissen die we nu beleven: klimaat, energie, stikstof, migratie, oorlog, pandemieën...