'Nationale reflex stoort me het meest'

Na een inleiding door Johan Hellings, CEO van AZ Delta Roeselare, beantwoordde dokter Bruno Holthof op het nieuwjaarssymposium van de dienst hartziekten en cardiochirurgie vragen uit het publiek. Dokter Karl Dujardin (AZ Delta) modereerde. Hij vroeg onder meer hoe de samenwerking tussen universiteit, ziekenhuis en farma-industrie verliep bij de zoektocht naar een vaccin. Holthof ging terug naar 2015 en de oprichting van 'Oxford Sciences Innovation' (ASI), een Venture Capital Fund van 600 miljoen pond. "Dat geld gebruikt ASI exclusief om technologie uit universiteiten en ziekenhuizen te commercialiseren. Sinds 2015 werd zo ongeveer één spin-out bedrijf per maand gecreëerd." Twee spin-outs speelden een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het vaccin. "Universiteit en ziekenhuis", legt Holthof uit, "gaven de licentie van het adeno-virus aan Vaccitech. De 'manufacturing capability' was in handen van een spin-out rond Oxford biomedica, nu één van de twee productiesites van het AstraZeneca-vaccin. Met de universiteit, twee spin-outs en een big farma bedrijf rond de tafel liepen de onderhandelingen over het vaccin niet van een leien dakje." Uiteindelijk zat het wel goed. Volgens Holthof omdat veel onderzoekers - in dit geval van het Jenner Institute for Vaccine -, van de universiteit, het ziekenhuis en het Venture Capital Fund ook aandelen hebben in de spin-outs. "Er is een gemeenschappelijke grond voor commercialisatie en een (financiële) incentive voor iedereen. Absolute voorwaarde was wel dat tijdens de pandemie geen winst zou gemaakt worden op deze spin-outs en op de licentie van AstraZeneca. We hadden de oprechte wens om het vaccin, indien succesvol, ter beschikking te stellen van Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Proeven buiten Engeland gebeurden trouwens in Afrika en Brazilië. Dat kon allemaal precies omdat de mensen in Oxford banden hebben met deze landen." Kritiek is er op de werkzaamheid van het Oxford-vaccin bij 65-plussers. Dokter Holthof blijft sereen. "Heel wat wetenschappelijke resultaten werden via persberichten en persconferenties verspreid. Ook Oxford ving daarvoor kritiek. Wat me persoonlijk erg stoort, is dat de media fragmenten van studies en cijfers publiceren. De Engelse strategie is erop gericht iedereen met het Oxford- of Pfizervaccin in te enten. Twee weken na de eerste dosis heb je met beide vaccins - ook bij 65-plussers - al een behoorlijke immuunrespons. Van alle gevaccineerde vrijwilligers werden slechts twee personen gehospitaliseerd. Een eerste persoon al na twee dagen, de infectie was er dus al voor de vaccinatie. De tweede persoon na tien dagen. Mogelijk had hij al antistoffen en was hij nog niet voldoende beschermd." Op basis van die data - ook aangeleverd bij 65-plussers - vaccineert Engeland nu iedereen (bij het ter perse gaan meer dan zeven miljoen mensen) met één dosis. Holthof: "We volgen op hoeveel personen twee weken na vaccinatie nog gehospitaliseerd worden. Hopelijk kunnen we zeer snel aantonen dat dit een succesvolle strategie was en dat de immuunrespons twaalf weken na de eerste dosis sterker is dan na een maand. Kritiek was er ook op het design van de studies, meestal omdat men er één studie uithaalde. Je moet natuurlijk het geheel zien." Ook Engeland kende de nodige productieproblemen. "In december verwachtten we vier miljoen doses van Pfizer", zegt dokter Holthof. "Het werden er slechts 800.000 en pas in januari. En AstraZeneca beloofde in januari meer dosissen, ze arriveerden pas in februari. Wat me het meeste stoort, is de nationale reflex. Ieder land beschermt zijn productie. Dat staat haaks op het initiële doel: het vaccineren van zeven miljard mensen. Dat is net belangrijk. Maar een constante in de pandemie is dat er gevochten wordt voor wat schaars is (mondmaskers, schorten en nu vaccins)." De prijsverschillen zijn groot. Rekening houdende met de impact ervan op mensenlevens en op de economie is elk vaccin op zich eigenlijk relatief goedkoop, vindt Holthof. "Door de Brexit deed Engeland niet mee met de gezamenlijke Europese aankoop van vaccins. Europa startte ook drie maanden te laat met de aankoop en uitrol van de vaccinatiestrategie. Ter vergelijking: al in mei-juni hadden we hier een taskforce om de aankoop te regelen. De voorbereiding van de vaccinatiestrategie gebeurde in de zomer, de concrete uitwerking in de herfst."