...
Dokter Donald Claeys, secretaris-generaal van het Verbond der Belgische Specialisten (VBS) blikt terug en kijkt vooruit. Alvast opgetogen is de Gentse chirurg over het huidige 'klimaat van overleg met de overheid'- het VBS publiceerde in samenwerking met de FOD Volksgezondheid prioriteitenlijsten voor de verschillende specialismen. "Iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid", voegt hij eraan toe. "Dat is niet slecht." Wel wijst hij erop dat heel wat niet bij covid-19 betrokken ziekenhuisartsen een tijdlang zonder normaal inkomen zaten. "Op voorwaarde dat het zich niet gedurende maanden herhaalt, komen ze dat wel door. Een groter probleem is dat ze ondertussen ook hun personeel moesten doorbetalen. Personeel dat bovendien harder diende te werken om afspraken te verzetten, opnieuw in te boeken, enzovoort." Toch is Donald Claeys relatief optimistisch. Hij gaat ervan uit dat de opgelopen achterstand tijdens de zomermaanden grotendeels kan worden weggewerkt. "Al valt het te hopen dat er in de herfst met de griepperiode geen terugval volgt." Hoe dan ook zal er 'een klein stukje' medische consumptie verloren gaan. "Het is wat kort door de bocht om dit te beschouwen als onnodige of overbodige zorg", voegt hij eraan toe. "Neem nu de follow-up na een chirurgische ingreep voor colorectale kanker. Medische oncologen houden dit goed bij. De richtlijnen voorzien dat patiënten de eerste drie jaar na de behandeling om de zes maanden een follow-up onderzoek krijgen. Door de crisis kwamen sommige mensen nu niet op controle of pas laattijdig - bijvoorbeeld omdat ze schrik hadden om op consultatie te komen. Een maand later op raadpleging komen, zorgt echter niet noodzakelijk meteen voor gezondheidsproblemen, drie maand later misschien wel." In de cardiologie doet zich een vergelijkbaar fenomeen voor. "De follow-up van hartproblemen een beetje in de tijd opschuiven, leidt na verloop van tijd tot wat minder goede opvolging. Deze consultaties kan men niet gemakkelijk volledig inhalen. Dat impliceert echter niet dat ze niet nuttig of noodzakelijk waren", zegt hij. Wel zullen patiënten met cardiale of oncologische problemen daardoor mogelijk over vijf à zes jaar een gezond extra levensjaar missen. "Dat valt echter niet te meten. Laat staan dat het voor de hele bevolking wetenschappelijk kan vastgesteld worden." Ook omdat de oversterfte bij de oudere populatie ten gevolge van covid-19 zichzelf uitvlakt. "Er ontstaat gewoon een nieuw evenwicht. De gemiddelde leeftijd van de bevolking ligt dan wel wat lager maar de perceptie naar de globale volksgezondheid lijdt er nauwelijks onder." De vraag is wat de impact zal zijn van een 'waarschijnlijke' tweede golf van covid-19-patiënten. De overheid maant de ziekenhuizen aan zich hierop voor te bereiden. Minimaal 25% van de erkende bedden Intensieve Zorg (IZ) moeten ze reserveren voor covidpatiënten. Ze dienen ook minstens 25% IZ-bedden te kunnen bijmaken; een aanzienlijke capaciteit gewone, niet-intensieve bedden moet voorbehouden blijven voor covidpatiënten. En dat allemaal operationeel binnen de 48 uur. Meer, indien nodig dient het ziekenhuis zijn gereserveerde capaciteit binnen zeven kalenderdagen te verdubbelen tot zelfs te verdriedubbelen. Of dat eisenpakket geen hypotheek legt op de normale werking van een algemeen of universitair ziekenhuis is nog de vraag. Dokter Claeys toont zich alvast niet buitengewoon bezorgd. "Een week is voldoende om bedden vrij te maken bij een eventuele heropflakkering. Bij het begin van de eerste golf, rond 15 maart, lukte dat. Het is relatief gemakkelijk uitvoerbaar. Met andere woorden, voor een goede werking van de artsen en de ziekenhuizen kunnen we hieraan voorbijgaan." Wel een potentieel pijnpunt vormen de 25% IZ-bedden die vrijwel onmiddellijk beschikbaar moeten zijn. "In zijn algemeenheid valt dat moeilijk in te schatten", stelt Claeys. "Het hangt van ziekenhuis tot ziekenhuis af en van de mate waarin een regio getroffen wordt door de pandemie." In functie van die parameters voorziet een ziekenhuis dus extra capaciteit. "Het historische aantal IZ-bedden, circa 1.900, blijft sowieso behouden. Extra capaciteit creëerden artsen in maart-april dikwijls met het in gebruik nemen van de recovery room. Elders bouwde men de medium care om zodat in die ziekenhuizen de recovery dan weer kon blijven functioneren", legt hij uit. De hamvraag in deze kwestie is voor Donald Claeys of een medium care echt nodig is of eerder nuttig. "Door betere anesthesie en hoogwaardige zorg op de afdeling is de verblijfsduur op medium care en intensieve zorg voor dezelfde aandoeningen de laatste jaren enorm afgenomen. Het is dus een haalbare kaart om voorlopig de medium care afdeling uit te rusten als covid intensieve zorg reserve. Al hangt alles natuurlijk wel af van de pathologie die men behandelt." In dat verband herinnert de Gentse chirurg eraan dat de 'echte' IZ bemand wordt met specifiek hoog opgeleid personeel. Vooral in de ziekenhuizen met zware pathologie zoals hartchirurgie is nood aan dit type IZ, het zijn echter ook de ziekenhuizen die gecompliceerde covidpatiënten te verwerken krijgen. "Bijkomende capaciteit kan hier worden gecreëerd door een deel van het personeel van de recovery of het operatiekwartier in te zetten. Zij zijn dan 'half IZ' maar wel prima opgeleid", dixit Claeys. Naar de toekomst toe is de vraag welke impact de extreme maatregelen voor ziekenhuishygiëne, desinfectie van wachtzalen en persoonlijk beschermingsmateriaal zal hebben op de dagelijkse zorgverlening. Dokter Claeys: "Ik illustreer met een terugblik naar de manier van werken tijdens de voorbije maanden. Het Maria Middelaresziekenhuis in Gent bijvoorbeeld voerde vele dringende en noodzakelijke consultaties uit in poliklinieken buiten het ziekenhuis. Zo werd het ziekenhuis als potentiële haard van covidbesmettingen vermeden, ook de patiënt werd minder afgeschrikt." Volgens hem wordt het nieuwe normaal, dat de polikliniek al een tijdje toepast, een volledige opvolging van de veiligheidsmaatregelen zoals Sciensano ze nu oplegt. "Artsen en verpleegkundigen dragen mondmaskers, laten de ingangsdeur openstaan, ontsmetten klinken, artsen laten patiënt binnen... In een wachtzaal voor 20 personen neemt men stoelen weg om de anderhalve meter afstand te respecteren. Resultaat, er kunnen nog slechts vier patiënten tegelijk binnen." Uiteraard zorgen alle voorzorgsmaatregelen voor enorme vertragingen. "Artsen en organisaties die tijdens de crisis hun raadplegingen voortzetten, draaiden met verlies", zegt Claeys. Hij denkt dat het aantal consultaties per unit door het tijdsverlies zal halveren. "Zeker meer intense, langdurige raadplegingen zoals in oncologie lopen vertraging op. Telegeneeskunde kan de pil wel wat vergulden." Eenzelfde scenario in het operatiekwartier. "Hier denk ik dat op eenzelfde tijdsspanne 20% minder operaties zullen gebeuren. Het gaat niet zozeer over het OK zelf, dat is goed georganiseerd en men is gewoon om snel te wisselen en voorzorgsmaatregelen te nemen. Vertraging zal er vooral zijn bij de extra voorbereiding, bij de systematische CT-thorax bijvoorbeeld. Mits een goede planning is dit mijns inziens wel oplosbaar. Het wegwerken van de achterstand in geplande ingrepen tijdens een periode van verminderde infecties kan gelukkig nu tijdens de zomermaanden gebeuren. Traditioneel is de druk dan lager zodat een inhaalbeweging mogelijk is. Al zal het nog wel veel getouwtrek vragen tussen de medische disciplines onderling. Dat is echter niets nieuws."