...

Dr. Sophie Wouters, kinderarts en pijnspecialist, deelt een aantal handvatten met de eerste lijn. Haar fellowship pediatrische pijn in Toronto bracht een hoop nieuwe inzichten. "Die kennis wil ik nu inzetten in België, want hier is toch nog werk aan de winkel." "Zowel bij acute als aanhoudende pijn is onze medische opdracht vooreerst om alarmsymptomen (en dus een mogelijke organische oorzaak) uit te sluiten", begint dr. Wouters. "Het gaat om de typische rode vlaggen, specifiek per pathologie, maar er zijn ook de signalen voor psychologische comorbiditeiten, pijngedrag en contextuele risicofactoren die je in een eerste anamnese al kan evalueren. Als er geen red flags zijn, moet de boodschap geruststellend zijn. De focus kan dan vaak al van pijn naar functie verlegd worden." Een tweede luik is de impact van de pijn op het leven van het kind. Is er sprake van schoolverzuim? Worden hobby's en sport gestaakt? Kampt de jongere ook met depressieve gevoelens of sociaal isolement? "Als die impact significant is en je er als behandelende arts niet aan uitgeraakt, kan dat een reden zijn tot doorverwijzing. Hoewel Belgische pijncentra geen specifieke pediatrische specialisatie hebben, kan je wel al in enkele centra terecht voor pediatrische pijnproblemen", zegt dr. Wouters. Andere redenen voor verwijzing zijn o.a. neuropathische pijn, die men meestal farmacologisch of interventioneel moet behandelen, en complex regionaal pijnsyndroom, dat intensieve revalidatie vereist. Chronische pijn kan primair of secundair zijn, vb. als gevolg van sikkelcelanemie of reumatische aandoeningen. Soms is er meteen medicatie nodig, dat gaat vaak (noodgedwongen) om off-label gebruik van volwassen behandelingen", aldus de pijnspecialiste. "Vaak vraagt chronische pijn bij kinderen en jongeren echter een multidisciplinaire en liefst niet-medicamenteuze benadering." In Canada kunnen artsen steunen op gespecialiseerde instellingen en een zorgvuldig uitgewerkt zorgpad. Kinderen starten er een ambulant traject, waarin pijneducatie en intensieve fysio- en psychotherapie voorop staan. Alles wordt terugbetaald. "In België ligt dat moeilijker, want hier bestaat geen dergelijke conventie. Soms is het geld op na negen sessies kine, zeker wanneer ouders ook een psycholoog moeten inschakelen. Er moet dringend een terugbetaald, ambulant revalidatietraject komen voor primaire chronische pijn bij kinderen", benadrukt dr. Wouters. "Idealiter worden de jonge pijnpatiënten parallel ondersteund door een team van zorgverleners, met psychologen, kinesitherapeuten, ergotherapeuten, etc." "België telt 35 erkende multidisciplinaire pijncentra voor volwassenen met chronische pijn. Een dergelijk pediatrisch centrum aan elke kant van de taalgrens zou geen overbodige luxe zijn. Omdat de structuur er nu niet is, grijpen artsen vaker en sneller naar medicatie, en dat is zonde", vindt ze. "Ik ga blijven opperen voor een betere aanpak, want ik heb gezien dat het kan en dat het werkt, zonder pillen. Uiteindelijk kan het niet moeilijk zijn om zo'n conventie op poten te zetten." Het is niet eenvoudig om ouders en patiënten diagnostisch gerust te stellen en een stappenplan uit te werken om school en activiteiten opnieuw op te pikken. Vaak ligt de focus zo hard op de pijn; die moet eerst weg vooraleer er aan iets anders kan gedacht worden. "Ouders zijn enorm bang dat we iets missen. Er is veel tijd, vertrouwen en educatie nodig om duidelijk te maken dat we de pijn ernstig nemen, dat we er medisch kritisch naar blijven kijken, maar dat we wel al gaan focussen op functie", beseft dr. Wouters. "Ik betrek het pijnmodel en de neurofysiologie erbij: mentale en fysieke pijn presenteren zich identiek in de hersenen, ze zijn beiden even echt, en in beide gevallen bestrijd je de pijn door te focussen op functie: door aan de slag te gaan, ondanks de pijn." Om dit te bereiken, is het soms nodig om gericht door te verwijzen. "Ik doe dat zelf ook. Ik stuur de mensen met een duidelijk plan naar de neuroloog, maag-darm- of slaapspecialist, met de boodschap: dit advies zal 99% zeker aantonen wat we al weten, en dat is goed, want het sterkt ons in het pad dat we nu al bewandelen. Wat psychologische en psychiatrische problematiek betreft, probeer ik uit te zoeken wat eerder oorzaak en eerder gevolg is, want van pijn word je natuurlijk niet vrolijk", zegt dr. Wouters. "Pijn is nooit verzonnen. Of eerder: het zit altijd tussen de oren. We kunnen al grote winst boeken door pijn niet te minimaliseren en het stigma er vanaf te halen", besluit ze.