De kunst van het schilderen

Deze zeer zorgvuldig op- gebouwde tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met de National Gallery of Art in Washington en het Fitzwilliam Museum in Cambridge waar de expo zal te zien zijn vanaf 3 mei onder de titel True to Nature: Open-air Painting in Europa 1780-1870. Verwacht u aan kunstwerken van bekende namen als Camille Corot, John Constable, William Turner, Edgar Degas, Toulouse-Lautrec, Odilon Redon, Fragonard, Rousseau en - minstens even belangrijk - vele minder bekende goden die zich helemaal uitleefden in de open lucht, louter en alleen om het plezier van het schil- deren. Een van de ontdekkingen in deze discipline is de Antwerpse schilder Simon Denis (Antwerpen 1755 - Napels 1813) die naar de voet van de Vesuvius verhuisde en van wie we de uitspraak noteren: "Men wordt kleiner en bescheidener als men de Natuur begrijpt". Ook de Luikse schilder Gilles-François Closson is een van de nobele onbekende natuurschilders op deze originele expo aanwezig.De natuur is het hoofdthema van deze plein-airschilders. Woeste watervallen, vuurspuwende vulkanen, dramatische wolkendekken, grillige zeegolven, mysterieuze grotten, romantische zandduinen, noem het..., ze schilderden het allemaal. Ook stadsgezichten, zonsondergangen, feeërieke ver- gezichten... met hier en daar de aan- wezigheid van de menselijke figuur als een nietig detail in een overweldigende natuur. De Parijse schilder Jules Coignet schilderde zelfs een schilder aan het werk met een schilderskist en een opvouwbaar ezeltje, gezeten op een krukje in een brandende zon, beschermd door een parasol, bezig het berglandschap in de omgeving van Bolzano op papier vast te leggen.Vaak waren het schetsen, vlug en vluchtig op papier gezet als een ge- heugensteuntje om later in het atelier het landschap uit te werken op groter formaat en doek. Maar niet zelden zijn het ook volwaardige kunstwerkjes die door hun spontaneïteit en hun snelle verftoetsen de weg bereiden voor het impressionisme, lang voor de schilders van Barbizon met hun verfkoffertje de natuur introkken. Het moest wel snel gaan om de snel veranderende inten- siteit van de zonnestralen en het voortvliedende wolkendek te kunnen vatten in een momentopname. Het overzicht eindigt niet toevallig in 1870, twee jaar voor Monet in Le Havre het werk Impression, Soleil Levant zou schilderen, dat naam gaf aan de nieuwe stijlrichting. Curator Ger Luijten spreekt dan ook van 'proto-impres- sionisme' als hij het heeft over de pioniers en artistieke avonturiers die hij in de Fondation Custodia heeft samengebracht. Een aantal gewassen tekeningen en aquarellen uit de 17de eeuw tonen aan dat de drang om 'de adem van de natuur' in het veld te vatten trouwens al veel langer aanwezig was bij de kunstenaars. Een van deze voorlopers is trouwens de Antwerpse kunstenaar Jan Sieberechts (Antwerpen 1627 - Londen 1703).Een typevoorbeeld van deze schilders 'en plein-air' is ongetwijfeld Giuseppe De Nittis (1846-1884). Van hem is de veelzeggende uitspraak - en ik vertaal vrij: "Zie die lucht! Ik maak er schil- derijen van. Niets dan lucht en mooie wolken". De Italiaanse kunstenaar was ook gefascineerd door de Vesuvius die hij herhaaldelijk schilderde in volle eruptie. Gelukkig werd deze Italiaanse kunstenaar aan de academie weg- gestuurd wegens te weinig discipline! Zo ging hij zijn eigen weg.U merkt het, dit is een heel fijne tentoonstelling die buiten de gekende paden treedt en aantoont dat kunst niet noodzakelijk een geëngageerde boodschap moet uitdragen. Deze plein-airkunstenaars houden zich louter bezig met de kunst van het schilderen, het vatten van het juiste licht, het beste moment, het positioneren van de ezel op de juiste plaats in het landschap. Pareltjes zijn het die hier in de Fondation Custodia zijn samen- gebracht, louter genieten.