...
Toch gaat Mother over zoveel meer dan ziekte en zorg. De documentaire van Kristof Bilsen vindt een juist evenwicht tussen ontroering en heel schrijnende momenten. "De grijze zone interesseert me veel meer dan een zwart-wit verhaal", zegt de regisseur. Dat vraagt om een interview.U draagt de film op aan uw moeder, zelf overleden aan een vorm van dementie. Zou u de film gemaakt hebben indien u niet zo dicht met de problematiek geconfronteerd werd?Goede vraag, ik heb meestal het gevoel dat een project u kiest. Het is uiterst boeiend dat het hele traject van 2016, toen het eerste idee opdook, tot nu, volledig synchroon liep met de achteruitgang van mijn moeder. De noodzaak lag voor mij in het onderzoeken van het dilemma voor mijn vader die jaar en dag thuis mantelzorg probeerde te geven en voor de drie kinderen die onder andere door nieuw samengestelde gezinnen en specifieke jobs niet zomaar even de mantelzorg op zich konden nemen.De beginscène niet laten starten in het verzorgingstehuis, wel bij Pomm en haar kinderen zet de toon. Vele kijkers verwachten een film over dementie en de speciale verzorging in Thailand maar onmiddellijk besef je als kijker dat het nog veel meer wordt?Ik zet in op het veranderen van perspectief van storytelling. Het was belangrijk dat Pomm een camera kreeg. Van zodra ze met de eerste takes kwam - waaronder die openingsscène - beseften we het belang dat ze haar verhaal kon vertellen. Mijn camera ging bewust even opzij. Al snel werd duidelijk dat het een film over Pomm zou worden. De film laten starten in het verzorgingstehuis zou zorgen voor een westers imperialistisch perspectief. Beginnen met de hartverscheurende situatie van Pomm neemt de kijker bij de keel. Vertrouwen op het filmproces heet dat. Je begint met een bepaald concept: Hoe ga je om met zorg voor ouderen en mantelzorg? Zijn er verschillende formules en benaderingen? Gedegen research brengt me naar Thailand. Ik ontmoet vrij snel Pomm en patiënte Elisabeth die ze op dat moment verzorgt, waarbij ik een universele moeder-dochter relatie ontwaar. Snel daarna komt Pomm met haar verhaal en verschuift de focus van de ziekte van Alzheimer naar moederzorg.De krachtige band tussen de bewoners en hun verzorgster is fenomenaal? Zou het niet altijd zo moeten zijn? U sprak over uw research. Wat vindt u van de Belgische zorgverlening?'It takes a village to raise a child', maar eigenlijk ook 'to take care of the elderly'. Een van de motivaties in mijn traject was het boek van Atul Gawande, Being Mortal waarin hij beschrijft hoe we moeten omgaan met mensen die aan het einde van hun leven komen. Proberen zoveel mogelijk te verlengen of nadenken over wat levenskwaliteit is. Het was enorm confronterend toen ik de begeleiders in Chiang Mai aan het zwembad de patiënten hun dagelijks fruit zag toedienen, wat zover afstond van mijn clichébeeld van het soort 'cuckoo's nest' waar dementerende bejaarden in aparte afdelingen zitten. Je denkt bij het zien van het personeel dat de rust zelve is en niet onder druk staat: "Hier klopt iets niet en eigenlijk klopt daar iets gigantisch wel". Wat een contrast met de werkdruk in België bij het personeel en de enorme medicalisering van het proces van de ziekte van Alzheimer. De tegenbewegingen zoals wooncommunes blijven uitzonderingen.U bent het gewoon om 'echte' mensen te filmen, geen acteurs, wat al niet evident is. In het geval van Mother speelt de factor onvoorspelbaarheid nog meer?Ik werk makkelijk drie tot vier jaar aan een film. Dat laat me toe om tot op zekere hoogte deel uit te maken van de leefwereld van de personen die ik film. In het geval van Maya ging ik soms uren mee wandelen als ze - zoals vaak gebeurt bij alzheimerpatiënten - begon te dwalen.De band tussen Pomm en Maya is geen eenrichtingsverkeer. Zij kan aan haar patiënte alles vertellen zonder dat het verder rondgebazuind wordt. Heel verrassend?Als regie-cue hanteerde ik het idee dat alzheimerpatiënten als boeddhistische monniken zijn. Ze bevinden zich in een eeuwig hier en nu. De wederkerigheid bestaat in een volledig oordeelvrij zijn vanuit boeddhistisch perspectief. Pomm wordt daardoor gediend wegens haar nood aan een confidante. Doordat patiënten in Chiang Mai kunnen zijn wie ze zijn, kunnen ze iets teruggeven.Wat wil u bereiken met deze film?Ik heb nooit in mijn werk enige bekeringsdrang, wens geen oordeel te vellen, wel mensen doen nadenken over de ambiguïteit en dilemma's van keuzes maken. De grijze zone interesseert me veel meer dan een zwart-wit verhaal.Wat kunnen artsen leren van deze film?Het medicatiegebruik verminderen door niet als eerste daaraan te denken. Daarmee bedoel ik dat wanneer patiënten in Thailand aankomen er een enorme afbouw van medicatie nodig is. Daar past men voor de vaak toegediende cocktail van geneesmiddelen. De mix van de unieke zorg met af en toe een rustgevend of een relaxerend middel blijkt te werken.Mother is een film over zorgen voor elkaar, empathie, wegvallen van afstandelijkheid, verscheurende keuzes tussen altruïsme vs. (ongewild) egoïsme en toch verrassend positief en bijwijlen vrolijk. Is dat niet het allerbelangrijkste bij dementie om het positieve te benadrukken?Dat komt naarvoor in de scène als ze samen gaan winkelen, die eenvoud die dwingt om te vertragen. Belangrijk is dat mensen hun vooroordelen opzij zetten, niet streng zijn met de Zwitserse familie die volgens sommigen hun moeder ver weg zet in Thailand terwijl de kritikasters zelf al een hele tijd geen contact meer hebben met de eigen ouders. Dat kwam letterlijk naar voor in een Q&A, waarbij iemand zei: Ik ga straks mijn ouders eens bellen want het is veel te lang geleden. Mother nodigt uit tot empathie en tot met zachtheid met elkaar omgaan.