Ensors partner-in-crime Emma Lambotte

De slogan 'L'Art pour l'Art' klinkt wel heel mooi maar ook een tikkeltje naïef. 'L'Art pour l'Argent' zit een stuk dichter bij de waarheid. Al is het niet iedere kunstenaar gegeven om van zijn werk te leven. In dat laatste geval wacht een leven als bohémien, wat ook zijn charme heeft. In ieder geval, kunst is altijd al een belangrijke handelswaar geweest, denken we bijvoorbeeld aan de ontwikkeling en eerste bloei van de kunstproductie voor de vrije markt in het Antwerpen van de 16de eeuw. In de 2de helft van de 19de eeuw ontwikkelden zich nieuwe handelsmechanismen en -strategieën, waar soms de kunstenaar maar zeker de kunsthandelaar beter van werd. Op deze tentoonstelling in het Rops Museum duikt u onder in de wereld van marchands, veilingzalen, ateliers, officiële salons, tentoonstellingen, kunstverzamelaars, kunsthandelaars en ' last but not least' de kunstenaars zelf die zich onder anderen bedienden van het romantische beeld van de bohémien-artiest om sympathie te winnen en een hogere prijs te kunnen bedingen. Een goed verhaal verkoopt goed, dat was ook in de 19de eeuw al zo. De tentoonstelling onthult de boeiende geschiedenis van de commerciële transacties op de kunstmarkt die nooit eerder vertoonde proporties aannemen in de tweede helft van 19de eeuw. Nadruk ligt op Belgische kunstenaars zoals thuisspeler Félicien Rops, Alfred Stevens, Theo Van Rysselberghe, Anna Boch en James Ensor, de vedetten van de kunstwereld van hun tijd.Zelfportret met maskersVia James Ensor belanden we naadloos bij Emma Protin, echtgenote van de wereldvermaarde arts Albin Lambotte, kunstenares, schrijfster, soulmate en verzamelaar van James Ensor. De expositie toont ons Ensors bekende Zelfportret met maskers (1899), dat destijds in het bezit was van Emma en Albin Lambotte. Ernaast prijkt het door Emma Lambotte geschilderde Intérieur de l'artiste à Anvers (1908), waarop Ensors meesterwerk te zien is boven het bureau van de kunstenares. Ensors schilderij werd speciaal voor de tentoonstelling overgevlogen vanuit Japan. In 1991 werd het aangekocht door het Menard Art Museum in Komaki dat ook het schilderij Zelfportret van de kunstenaar aan zijn harmonium (1932) in haar collectie heeft. Dat Japan een bijzondere band heeft met het werk van Ensor hoeft niet te verwonderen. Verscheidene grote Ensor-exposities hebben in Japan rondgereisd en vele musea bezitten werk van de Oostendse kunstenaar. Dat Ensors werk en dat van Emma Lambotte nu in het Musée Rops naast elkaar te zien zijn is toch wel heel uitzonderlijk. Emma's schilderij - overigens het enige van haar hand dat nog gekend is - geeft heel mooi de intimiteit van de privésfeer weer. Met het licht dat door het venster invalt, is het een typisch interieurschilderij, haast Ensoriaans met de losse hand geschilderd. Alle aandacht in het werk van Emma Lambotte gaat naar het schilderij dat boven het bureau aan de muur hangt. Tussen de maskers herkennen we het portret van James Ensor. Emma Lambotte heeft het Zelfportret met maskers van Ensor minutieus gekopieerd in haar eigen schilderij.Mecenas vs. kunstenaarOp de website van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, in een interview met Nathalie Pauwels, ontrafelde Ulrike Müller, onderzoeker in het Museum Mayer van den Bergh en postdoctoraal onderzoeker aan de UAntwerpen, dieper in op de relatie tussen Emma Lambotte en James Ensor. In haar doctoraat onderzocht Müller de publieke rol van privé kunstverzamelaars in de Belgische kunststeden Brussel, Antwerpen en Gent in de 19de eeuw, en zo kwam ze bij Emma Lambotte terecht.Voor Ensor betekende Emma Lambotte een opstap naar de Antwerpse kunstwereld, voor Emma betekende James Ensor ... een ontsnappen uit het verstikkende milieu van - we citeren - "de conservatieve medische wereld van Antwerpen" waarin haar man, een chirurg van hoog aanzien, een prominente plaats innam. Tussen de mecenas en de kunstenaar ontspon zich een diepe vriendschap. Emma Lambotte rebelleerde als het ware door in het interieur van haar protserige woning aan de Louisastraat in Antwerpen een prominente plaats te bieden aan avant-gardekunst.Ulrike Müller: "In een brief aan James Ensor beschrijft Emma het typische gezelschap op één van de societydiners bij haar thuis met 'tout autour de la table des habits noirs'. Ze had liever Ensor mee aan tafel gehad om toch met een gelijkgezinde te kunnen praten. Doordat het 'Zelfportret met maskers' een prominente plek in de eetkamer heeft, kan ze tijdens het diner toch naar de kunstenaar kijken. En zich met hem verbonden voelen. Ze heeft duidelijk meer affiniteit met kunstenaars dan met de high society."Een stem als vrouwEmma Lambotte koopt vooral de meer omstreden werken van Ensor, zoals De Oestereetster bijvoorbeeld. Of zoals Ulrike Müller het formuleert: "Ze zoekt de kantjes op. Mogelijk krijgt ze daarbij wel steun bij haar echtgenoot, die bekend staat als kunstliefhebber maar als drukbezette arts allicht minder tijd heeft om in de collectie te investeren". Ondanks haar passie voor kunst geeft Emma Lambotte het schilderen na enkele jaren op. "Haar passie gaat veel meer uit naar het schrijverschap", aldus Ulrike Müller. "Als auteur kan ze haar opinies uitdragen. Ze wil vernieuwend zijn, zich emanciperen, als vrouw een stem hebben. Dat lukt haar beter als mecenas en schrijver, dan als schilder. Haar hele leven blijft ze zich verbinden met Ensor. Zelfs op 85-jarige leeftijd, net voor haar dood, werkt ze nog aan een boek, "Ensor, que j'ai connu".Kortom: het Musée Rops presenteert een boeiende tentoonstelling met veelal zelden getoonde kunstwerken die ons een beeld geven hoe het er in de tweede helft van de 19de eeuw aan toe ging in de galeries, veilinghuizen en salons in Brussel en andere Belgische steden. Bovendien maken we kennis met Emma Lambotte als kunstenares, als vriend, supporter en mecenas van James Ensor, maar ook als geëmancipeerde vrouw in een mannenwereld. Adjugé! Kunstenaars en de kunstmarkt in België, 1850-1900. Musée Félicien Rops, Namen. Verlengd tot 18 april 2021, open dagelijks van 10u tot 18u, maandag gesloten. Info: museerops.beEmma Lambotte, soulmate van Ensor. Het volledige interview van Nathalie Pauwels met Ulrike Müller vindt u op: www.kmska.nl.