"Deze enquête is een uitgelezen gelegenheid om de visie van artsen en apothekers over de problematiek van armoede in kaart te brengen", zegt prof. De Loof. "In de mate van het mogelijke willen we uit de resultaten onder meer uitmaken of de verschillende generaties een andere ingesteldheid hebben ten opzichte van armoede."

De complexiteit van het hulplandschap zal wellicht ook uit de antwoorden blijken, gaat hij verder. "Wij zijn opgeleid om zorg te verstrekken. We weten wel dat dat verder reikt dan enkel en alleen gezondheid, maar het is voor zorgverleners niet altijd eenvoudig om verdere stappen te zetten."

Zwembad in de tuin

Dokter Catthoor pikt in: "Vanuit medisch standpunt is het denken over de financiële eigen inbreng bij zorgverleners, en met name artsen, echt te weinig aanwezig, ik durf bijna zeggen onbestaande. De enige keer dat we als artsen vanuit de overheid geconfronteerd worden met de financiële kant van de behandelingen die we voorschrijven, is als het gaat over het percentage goedkoop voorschrijven. Maar de eigen inbreng van patiënten, de kostprijs die mensen zelf betalen, dat zit voor artsen niet in hun denkwereld. Eerlijk gezegd: ik sta daar ook nog maar een tiental jaar bij stil, sinds ik werk in een ziekenhuis waar veel mensen in armoede over de vloer komen. Voor een studiedag een tijdje geleden wilde ik eens tellen hoeveel een behandeling werkelijk kost, en ik was ronduit verbijsterd."

'Het denken over de financiële eigen inbreng is bij zorgverleners bijna onbestaande' - Kirsten Catthoor

Prof. De Loof staaft dat met een anekdote: "Ik kreeg ooit te horen dat een neuroloog aan een MS-patiënt voorstelde om een zwembad in de tuin te laten aanleggen. Die mensen waren behoorlijk van hun melk, dat kan u zich wel voorstellen. Die arts was op zich rationeel aan het denken over een oplossing om de ziekte te behandelen, maar die link wordt door patiënten heel anders ervaren, dat is ook al uit onderzoek gebleken. We staan daar niet genoeg bij stil."

Gratis is geen goed idee

Prof. De Loof geeft zijn laatstejaarsstudenten in die context een opdracht. "Bij een oefening in 'medication review' moeten ze de kosten die patiënten zelf hebben in de apotheek in kaart brengen samen met de Riziv-tussenkomst. Soms levert die analyse goedkopere alternatieven op maar heel dikwijls is het schrikken van de totale bedragen die patiënten nog zelf moeten betalen. Zo was er recent de casusbespreking van een kindje dat twee beenmergtransplantaties achter de rug heeft: 8.500 euro eigen bijdrage op twee jaar tijd naast een Riziv-tussenkomst van 5.000 euro. Enorme bedragen, die de studenten met de neus op de feiten drukken."

Volgens prof. De Loof moeten zorgverleners zorgvuldiger opgeleid worden over mogelijke oplossingen voor mensen met financiële problemen. "Schuldbemiddeling en bewindvoering, het zijn zaken waar de meesten onder eens geen of onvoldoende kennis over hebben."

De Antwerpse prof verwijst naar een recent onderzoek over gratis voorschrijven en afleveren van geneesmiddelen. "Dat het MAF-statuut tot hamstergedrag leidt, weten de meeste zorgverstrekkers wel. Het is opvallend dat tegen het einde van het jaar er een toename is in de aflevering van opioïden aan mensen met dit statuut. Dat is volgens mij een belangrijk signaal dat gratis op die manier geen goed idee is. Zo'n toename is onrustwekkend, want we weten dat dat gepaard gaat met problemen in het gebruik. Ik denk dat we beter opteren voor een lopend gemiddelde verspreid over het jaar, met best nog een beperkt remgeld, in plaats van een MAF-bedrag per jaar."

De enquête die vandaag gelanceerd wordt, is alvast een mooie aanzet om de armoedeproblematiek aan te kaarten, en de opleidingsinstituten te wijzen op de noodzaak om het thema op de agenda te plaatsen, besluit prof. De Loof.

Elektronisch voorschrift vergroot digitale kloof

Als lid van de Academische Werkgroep Universitaire Stichting Armoedebestrijding publiceerde prof. Hans De Loof al meermaals over armoede, en meer bepaald over de zogenaamde digitale kloof. "Het is duidelijk dat het elektronische voorschrift niet ontworpen is met kwetsbare mensen in het achterhoofd. Dat hebben wij als academici altijd voorspeld, en nu probeert men die lacune op te vullen door allerlei oplossingen te bedenken die waarschijnlijk zeer duur zijn."

Aangaande de privacyregels oppert prof. De Loof eveneens bedenkingen. "Wie zich als zorgverlener over een patiënt in armoede wil ontfermen, botst op stroeve communicatie, waarbij de privacy niet zelden met voeten wordt getreden. Moet een apotheker op een factuur voor het OCMW zomaar de naam van de verstrekte geneesmiddelen vermelden? Het is dan voor een medewerker een fluitje van een cent om uit te zoeken voor welke indicatie die werd voorgeschreven." Mogelijk is dat mede een reden waarom mensen in armoede liever geen hulp zoeken, vermoedt hij. "Terwijl die mensen uiteraard ook recht op privacy hebben."

"Deze enquête is een uitgelezen gelegenheid om de visie van artsen en apothekers over de problematiek van armoede in kaart te brengen", zegt prof. De Loof. "In de mate van het mogelijke willen we uit de resultaten onder meer uitmaken of de verschillende generaties een andere ingesteldheid hebben ten opzichte van armoede." De complexiteit van het hulplandschap zal wellicht ook uit de antwoorden blijken, gaat hij verder. "Wij zijn opgeleid om zorg te verstrekken. We weten wel dat dat verder reikt dan enkel en alleen gezondheid, maar het is voor zorgverleners niet altijd eenvoudig om verdere stappen te zetten."Dokter Catthoor pikt in: "Vanuit medisch standpunt is het denken over de financiële eigen inbreng bij zorgverleners, en met name artsen, echt te weinig aanwezig, ik durf bijna zeggen onbestaande. De enige keer dat we als artsen vanuit de overheid geconfronteerd worden met de financiële kant van de behandelingen die we voorschrijven, is als het gaat over het percentage goedkoop voorschrijven. Maar de eigen inbreng van patiënten, de kostprijs die mensen zelf betalen, dat zit voor artsen niet in hun denkwereld. Eerlijk gezegd: ik sta daar ook nog maar een tiental jaar bij stil, sinds ik werk in een ziekenhuis waar veel mensen in armoede over de vloer komen. Voor een studiedag een tijdje geleden wilde ik eens tellen hoeveel een behandeling werkelijk kost, en ik was ronduit verbijsterd." Prof. De Loof staaft dat met een anekdote: "Ik kreeg ooit te horen dat een neuroloog aan een MS-patiënt voorstelde om een zwembad in de tuin te laten aanleggen. Die mensen waren behoorlijk van hun melk, dat kan u zich wel voorstellen. Die arts was op zich rationeel aan het denken over een oplossing om de ziekte te behandelen, maar die link wordt door patiënten heel anders ervaren, dat is ook al uit onderzoek gebleken. We staan daar niet genoeg bij stil." Prof. De Loof geeft zijn laatstejaarsstudenten in die context een opdracht. "Bij een oefening in 'medication review' moeten ze de kosten die patiënten zelf hebben in de apotheek in kaart brengen samen met de Riziv-tussenkomst. Soms levert die analyse goedkopere alternatieven op maar heel dikwijls is het schrikken van de totale bedragen die patiënten nog zelf moeten betalen. Zo was er recent de casusbespreking van een kindje dat twee beenmergtransplantaties achter de rug heeft: 8.500 euro eigen bijdrage op twee jaar tijd naast een Riziv-tussenkomst van 5.000 euro. Enorme bedragen, die de studenten met de neus op de feiten drukken." Volgens prof. De Loof moeten zorgverleners zorgvuldiger opgeleid worden over mogelijke oplossingen voor mensen met financiële problemen. "Schuldbemiddeling en bewindvoering, het zijn zaken waar de meesten onder eens geen of onvoldoende kennis over hebben." De Antwerpse prof verwijst naar een recent onderzoek over gratis voorschrijven en afleveren van geneesmiddelen. "Dat het MAF-statuut tot hamstergedrag leidt, weten de meeste zorgverstrekkers wel. Het is opvallend dat tegen het einde van het jaar er een toename is in de aflevering van opioïden aan mensen met dit statuut. Dat is volgens mij een belangrijk signaal dat gratis op die manier geen goed idee is. Zo'n toename is onrustwekkend, want we weten dat dat gepaard gaat met problemen in het gebruik. Ik denk dat we beter opteren voor een lopend gemiddelde verspreid over het jaar, met best nog een beperkt remgeld, in plaats van een MAF-bedrag per jaar." De enquête die vandaag gelanceerd wordt, is alvast een mooie aanzet om de armoedeproblematiek aan te kaarten, en de opleidingsinstituten te wijzen op de noodzaak om het thema op de agenda te plaatsen, besluit prof. De Loof.