...

De ondertitel van het boek luidt: Hoe een virus ons verstand wegvaagde. Vervaagde zou accurater zijn. Het boek is controversieel, zeker in een acute medische crisis waarin de hele medische sector alle hens aan dek moet zetten. René ten Bos pleit niet tegen een goed uitgewerkte medische aanpak, maar wil er ons wel attent op maken dat geen enkele crisis ons denken mag verstommen. Het denken van a tot z De coronastorm is een klein corona-alfabet en sluit aan bij een oude traditie, namelijk die van de ' dictionaire' geïntroduceerd door Voltaire in 1764. Het woordenboek moest de lezer amuseren en ergeren. Dit boek zal dit zeker ook doen. Het geeft het denken van een aantal filosofen weer, gegroepeerd rond 26 lemma's van a tot z. Is corona een ramp of is de ramp onze reactie op de ramp? Corona raakt iedereen en filosofen van diverse pluimage hebben zich in het debat gemoeid. Voor Steven Pinker of Maarten Boudry is de coronastorm slechts een hobbeltje op weg naar een betere en meer rationele samenleving. Voor anderen beleven we een historisch moment en zal de wereld na corona in alle opzichten anders zijn. Onfray denkt dat covid-19 niets meer en niets minder is dan een paradoxale aanval op het volk. Feministische filosofen zoals Helen Lewis zien in de coronacrisis een catastrofe voor vrouwen en Judith Butler wijst erop dat het virus nog maar eens blootlegt hoe precair de situatie is van vrouwen en mannen onder condities van het kapitaal. Henk Oosterling roept op tot verzet. (Lees verder onder de foto.)De coronacrisis is een voorwerp van voortschrijdend inzicht. In oktober 2019 was het een onschuldig griepje. Mondkapjes waren zinloos. Vandaag is het de dodelijkste bedreiging en beschermen mondmaskers. De door Plato beschreven strijd tussen kennis (episteme) en mening (doxa) woedt in de coronacrisis volop. Deskundigen springen zelf moeiteloos van het ene weten naar het andere. Ten Bos benadert de coronastorm vanuit kennistheoretische, moreel-ethische, taalfilosofische, politieke en antropologische perspectieven. Sterven de mensen aan het virus of met het virus? Is het virus wel de grote killer? Gezien de oorlogszuchtige taal die gebuikt wordt, lijkt het alsof causaal simplisme de boventoon voert, hoewel er duidelijk sprake is van multicausaliteit en comorbiditeit.(Lees verder onder de foto.)De auteur geeft zelf aan dat het nadeel van een alfabetische ordening is dat er geen heldere lijn in de tekst zit. In het nawoord geeft de auteur een aantal overwegingen mee en spreekt over zijn leerpunten. De belangrijkste overweging heeft te maken met het feit dat er veel dingen gebeuren zonder dat we willen dat ze gebeuren. Hierdoor zouden we onze vrijheden kunnen opgeven zonder dat iemand dat wil. Ten Bos: "We offeren onze vrijheid op om de dood zo lang mogelijk uit te stellen. Soms kan de dood ook een bevrijding zijn. Het 'coronafascisme' parasiteert op angsten die we allemaal hebben." Of zoals de WHO het formuleert: "Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of zwakte." Dat is ook een kwestie die epidemiologen, virologen of clinici na aan het hart ligt. Beelden roepen sterke emoties op. Denk maar aan de beelden op de intensive care in Italië. Hoe dramatischer het verhaal en de erbij horende foto's hoe sterker een soort massa-empathie die overigens sterk weer overging. Volgens de medisch ethicus Ignaas Devisch is empathie een slechte leidraad voor het nemen van beslissingen. Zijn de maatregelen wel in verhouding tot de daadwerkelijke omvang van de pandemie? René ten Bos is het eens met Devisch dat politici en professionals niet geholpen zijn met empathie als ze in crisissituaties hun werk moeten doen. Het is een overweging die zorgkundigen continu moeten maken en die in coronatijden des te prangender is. Corona legt iets bloot over de nihilistische atmosfeer in de liberaal-kapitalistische samenleving. Het gemak waarmee we de waarden waarin we zeggen te geloven, opofferen op het altaar van de angst, roept de vraag op wat die waarden nu eigenlijk waard zijn: "De enige waarde die nog echt tot ons spreekt, is die van de gezondheid. De rest lijkt niet werkelijk ter zake te doen." Er is een onwil om de problemen die we hebben echt onder ogen te zien, wat blijkt uit het feit dat we volksgezondheid uitsluitend curatief en veel minder preventief benaderen .Epidemiologie houdt zich bezig met besmettelijke ziekten en traceert cijfermatige afwijkingen met betrekking tot bijna alle denkbare aandoeningen. Volksgezondheid en milieu hangen meer dan ooit samen. Men kan dus ook spreken van een obesitas- of verslavingsepidemie. Ten Bos wijst erop dat de fastfoodindustrie en de tabaksindustrie de laatste decennia niets nagelaten hebben om de populatie te contamineren, zij het dat de besmetting niet van bacteriële of virale aard is. Dergelijke voorbeelden laten zien dat de epidemiologie veel heeft aan de input van andere wetenschappen. Ten Bos vindt dat we iedereen die beweert dat hij of zij die weet hoe het zit, de rug moeten toekeren: "Zekerheid en waarheid zijn in coronatijden niet subtiel genoeg. Ze zijn de attributen waar complotdenkers, topondernemers, populisten en andere angstzaaiers zich aan vastklampen omdat ze daar een bepaald belang bij hebben." Waarheid en filosofie, een onmogelijke combinatie. Maar hoe moeten virologen communiceren met artsen, intellectuele denkers en de hele bevolking? Soms is kort door de bocht gaan en duidelijke maatregelen opleggen de meest pragmatische uitweg. Ten Bos ziet zijn boekje als een gereedschapskist om mensen aan het denken te zetten over de complexiteit van de huidige vraagstukken. Stoppen met denken is nooit een goed idee.