...

Dat alles leert ons een nieuw rapport van de FOD Volksgezondheid over 'gedwongen verblijven' in Psychiatrische Ziekenhuizen (PZ) en in Psychiatrische Afdelingen van Algemene Ziekenhuizen (PAAZ). Uiteraard belanden de meeste patiënten vrijwillig in de psychiatrie. Tussen 2011 en 2019 ging het over 90% van de opnames in PZ en PAAZ. In absolute cijfers had dat drie jaar geleden betrekking op bijna 100.000 mensen. De pandemie die voorjaar 2020 uitbrak, zorgde wel voor een daling met 9,3% van het aantal verblijven in PAAZ of PZ. Opmerkelijk is ook dat in het eerste covid-jaar slechts 81% van de 83.172 personen vrijwillig werd opgenomen. Het afgelopen decennium (2011-2020) schommelde het aantal patiënten dat de psychiatrie opnam zonder dat ze daar zelf toestemming voor gaven tussen 8 en 10% van het totale aantal opnamen. In die gevallen ging het dus om een wettelijke verplichting, gaande van 'gedwongen verblijf' (collocatie) tot internering, probatie of een 'andere juridische voorwaarde'. Met uitzondering van de probaties steeg tussen 2011 en 2020 het aantal personen in alle andere types van wettelijk verplichte opname: van 7.674 personen in 2011 naar 11.002 in 2020. Doorgaans gaat het over collocaties. De gedwongen opnames zijn goed voor 85% van alle wettelijk verplichte verblijven. In het voorbije decennium tekende zich een stijging met 41% af, van 5.450 in 2011 naar 7.584 in 2020. Een gedwongen opname mag maximaal 40 dagen duren, al is verlenging wel mogelijk. In een eerste periode van tien dagen wordt de patiënt geobserveerd en levert de behandelende psychiater een medisch verslag af aan het gerecht. Bijna een derde van de gedwongen opnames duurde in 2020 tien dagen of minder en 39% van de collocaties werd na 40 dagen nog verlengd. Tien jaar eerder duurde 46% van de gedwongen opnames nog langer dan 40 dagen. Over het algemeen daalde de gemiddelde ligduur bij collocaties in de periode 2011-2020. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de opnameduur duidelijk lager dan in het Vlaamse en het Waalse gewest. Verder blijkt uit dit rapport dat in 70% van de gevallen collocatie in onderling overleg wordt beëindigd. In 22% van de gevallen volgen er 'aanvullende wettelijke maatregelen' - bijvoorbeeld overplaatsing naar een andere instelling, een vorm van nazorg of een vorm van zorg binnen een gezin. Het merendeel van de gecolloceerden (87% in 2020) komt in een psychiatrisch ziekenhuis terecht. Tussen 2011 en 2020 was er een toename met 34% van het aantal verblijven in een PZ; in de PAAZ-diensten steeg het aantal gedwongen verblijven zelfs met 84%. Sinds 2019 verdubbelde het aantal PAAZ-opnames nog eens. Een mogelijke verklaring voor de populariteit van de PAAZ ziet het rapport van de FOD Volksgezondheid in de evolutie naar meer intensieve zorg tijdens een kortere opname.(Lees verder onder de grafiek.)Meestal - drie op de vijf gevallen - zijn het mannen die gedwongen worden opgenomen. Heel vaak (83%) betref het mensen tijdens hun actieve levensjaren, tussen 19 en 60 jaar. In verhouding tot het bevolkingsaantal gebeuren de meeste collocaties in Limburg (138,4 per 100.000 inwoners) en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (118,6 per 100.000). Het minst wordt de maatregel toegepast in de provincie Luxemburg (34,9 op 100.000). Die opvallende verschillen tussen de provincies zijn niet eenduidig te verklaren, aldus deze studie. "Mogelijk heeft de aanwezigheid en bereikbaarheid van het zorgaanbod een invloed op de prevalentiecijfers", zo luidt het. "Maar ook mogelijk is dat de uitspraken inzake gedwongen opnames verschillen van het ene gerechtelijke arrondissement tot het andere."