'Welkom in het immunoceen'

Professor Jaap Goudsmit is onder meer hoogleraar Epidemiologie en Infectieziekten aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health. Na zijn opleiding in de geneeskunde werd hij aidsonderzoeker en hoogleraar virologie aan het AMC. In 2002 werd hij wetenschappelijk directeur van het Leidse vaccinbedrijf Crucell, het latere Janssen Vaccines en hij werkte er tot zijn pensioen in 2017. Vanaf 2002 was hij hoogleraar armoede-gerelateerde infectieziekten, vaccinologie, en neurodegeneratieve ziekten aan de Universiteit van Amsterdam. Bij niet-virologen en andere experts werd Goudsmit nog meer bekend na zijn optreden als 'Zomergast' op de VPRO in augustus 2020. Daarin maakte interviewer Janine Abbring meteen duidelijk dat Goudsmit gezegd had niet van start te willen gaan met een beleefdheidsgesprekje, maar om meteen terzake te komen. Wat maakt iemand een expert, in casu wat het nieuwe coronavirus betreft? Een bijzonder aimabele Goudsmit zegt dat een expert iemand is die het virus kent. Niemand dus. "Er zijn in Nederland drie à vier coronakenners, maar die kennen het nieuwe virus ook niet, ze zijn expert in een heel klein gebiedje van dat virus. Tijdens je opleiding krijg je te maken met virussen die al bestaan en in de 40 jaar dat ik aan onderzoek doe, heb ik maar twee virussen leren kennen: het aidsvirus en het griepvirus. Het duurt dus heel lang voordat je een virus kent."In diezelfde Zomergasten vertelt Goudsmit dat hij, zoon en kleinzoon van artsen, respectievelijk patholoog, hematoloog en neuroloog wilde worden. "Maar toen ontdekte ik een vreemde eigenschap bij mezelf. Ik leed mee met de patiënt, ik werd gewoon zelf ziek en dat is niet zo'n beste eigenschap voor een arts. Toen wist ik meteen ook dat ik voor een ander specialisme moest kiezen."Goudsmit was ook heel openhartig over de depressie die hij doormaakte vanaf zijn vijftiende. "Ik was heel depressief, ging amper naar school en moest een jaar overdoen. Ik ging elke dag naar de psychiater, om 17u30, en daarvoor ging ik, ook elke dag, naar de basketbaltraining. We hadden er een geweldige coach die zei 'jullie zijn allemaal te klein, dus jullie moeten leren schieten vanop afstand. Dat moesten we eindeloos oefenen, best wel een harde training. Op een bepaald ogenblik besloot ik dat ik genezen was en ging ik niet langer naar de psychiater, maar ik bleef wel basketballen. Je zou kunnen zeggen dat mijn eerste experiment over het effect van 'het doen van sport' ging." Later in het programma wees de viroloog-epidemioloog er op dat de coronacrisis sommige populaties veel harder trof dan andere. "Er zou een nieuw beleid moeten komen dat meer bescherming biedt aan mensen die zwaar te lijden hebben onder de pandemie. Niet alleen in hun gezondheid en welzijn, maar ook in kansen en keuzes. Overleven is meer dan het overwinnen van hindernissen, maar ook de hoop dat je ergens heen drijft en dat dat zin heeft." Waar hield hij zich aan vast, vroeg Abbring. "Ik wil werkende sterven en ik houd me vast aan mijn familie. Iets bijdragen aan kennis, hoe zinloos ook, en relaties in stand houden. We moeten leren leven met de zekerheid die de dood is én met alle onzekerheden op weg naar die dood", zo besloot de minzame professor."Zomergast Jaap Goudsmit schetst een eerder pijnlijk beeld van de wetenschap", zo stond te lezen in de recensie van het programma in de NRC. "Jaap Goudsmit liet op ontwapenende wijze zien dat wetenschappers ook maar gewoon mensen zijn die bij toeval vanuit intuïtie grote ontdekkingen doen"."Viroloog Jaap Goudsmit bracht in Zomergasten een ontnuchterende ode aan het ongewisse", zo klonk het in De Volkskrant. "Goudsmit zette de toon. Hij was er niet voor boude uitspraken en ook niet voor kritiek op collega's of overheid", schreef Emma Curvers.Een half jaar later zegt Goudsmit in de NRC dat er maar één oplossing is voor de huidige crisis. "Om het virus de kop in te slaan moeten we iedereen boven de 60 jaar zo snel mogelijk vaccineren, met welk vaccin er maar beschikbaar is. Nu spreken politici zich uit en moeten we ineens ontzettend veel medelijden hebben met de kinderen die niet naar school kunnen en de mensen die eenzaam zijn. Ze hebben absoluut gelijk, maar het enige antwoord is: sneller vaccineren. Nu gaan ze heel lang praten, er moet een commissie komen en een impactgroep met gedragswetenschappers. Dat is symptoombestrijding. Je moet de oorzaak aanpakken, het virus bestrijden. Op geen enkele manier is dit oplosbaar." "De coronacrisis markeert een breuk met onze recente geschiedenis. Een pandemie als deze is een stresstest voor ons als mens, als inwoner van een land en voor ons land als een deel van de wereldgemeenschap. Het virus heeft bovendien de manier waarop medische wetenschap bedreven wordt radicaal veranderd. Maar uiteindelijk gaat het er vooral om of we op iets onverwachts snel kunnen reageren. Kunnen we de aanvallen op ons leven van buitenaf en van binnenuit aan? Zijn we oplettend, alert en fit genoeg? Daar zal het om draaien in het nieuwe tijdperk dat is aangebroken", zo schrijft Goudsmit in zijn nieuwste boek."Ik zie een nieuw tijdperk voor me dat ik het immunoceen heb genoemd. Het immunoceen is het tijdperk waarin we in staat zijn ons te beschermen tegen aandoeningen die onze levensverwachting en de kwaliteit van leven negatief beïnvloeden", zo schrijft dr. Goudsmit. Het nieuwe tijdperk wordt gekenmerkt door twee essentiële elementen: de doorbraak van de biologische technologie die helpt een vroegtijdige dood te voorkomen én het algemeen besef dat we ieder voor zich aan de slag moeten om ons te wapenen tegen lijden door ouderdom. "Alles wijst er op dat de mensen die een relatief ongezonde leefstijl hadden voorafgaand aan de pandemie het hardst getroffen worden door ziekten zoals covid-19."Zo klinkt het ook bij Hans-Willem Snoeck, professor microbiologie en immunologie aan de Columbia University in New York in De Morgen. "Heel opvallend is dat covid-19 vooral de westerse wereld heeft getroffen. Dit virus mikt rechtstreeks op mensen met typische westerse beschavingsziekten: obesitas, hoge bloeddruk, hartziekten en een hoge cholesterol. We moeten nog beter over onze levenswijze en voedingsgewoonten nadenken dan we al deden." Dr. Goudsmit beëindigt zijn boek met: "Ik heet iedereen welkom in het immunoceen".