...

Misdaden - meer specifiek als ze worden begaan door bekende seriemoordenaars of verkrachters - kunnen erotische fascinatie en verliefdheid opwekken. Het verschijnsel is niet nieuw. Als we de theorieën van evolutiepsychologen mogen geloven, dan zou het gaan om een oeroud mechanisme dat gerelateerd is aan natuurlijke selectie. Neem nu de Franse seriemoordenaar Henri Landru. Hij kreeg 4.000 brieven van bewonderaarsters en 800 huwelijksaanzoeken tussen 14 april 1919, de dag van zijn inbeschuldigingstelling, en 25 februari 1922, de vooravond van zijn terechtstelling op de guillotine voor de gevangenis van Versailles. Landru werd beschuldigd van moord op elf vrouwen, stuk voor stuk rijke, eenzame weduwen, die waren ingegaan op contactadvertenties, maar in zijn open haard terechtkwamen in plaats van in zijn bed. Een ander voorbeeld: Charles Manson, de goeroe van een hippiesekte, verwierf in 1969 internationale bekendheid nadat hij zijn sekteleden tot verschillende moorden had aangezet, onder andere op Sharon Tate, de vriendin van Roman Polanski. Hij werd veroordeeld tot levenslange gevangenis- straf, maar kreeg tot aan zijn dood in 2017 talrijke blijken van affectie vanuit de vrouwelijke bevolking. Zijn landgenote Afton Burton wou met hem trouwen toen ze 26 jaar was en hij 79, maar naar verluidt stak de gevangenisadministratie daar een stokje voor. Luka Rocco Magnotta, die als 'de lijkensnijder van Montréal' de geschiedenis inging, moest het niet met minder stellen. De man werkte als escort boy en pornoacteur. Hij maakte zijn debuut met het publiceren van video's van mishandelde jonge katjes op het internet, maar vatte daarna het echte werk aan. In 2012 vermoordde hij Lin Jun, een Chinees die in Canada woonde. Hij zette een video op het internet waarop te zien was hoe hij het stoffelijk overschot verminkte. Een aantal vrouwen lieten zich daar niet door afschrikken, want er ontstond rond de persoon van Magnotta een fanclub van 'killer groupies' die de lijkensnijder vereren op het internet. Een van hen, Hannah, een jonge vrouw met een borderlinestoornis, zei op zeker ogenblik: "De media spraken steeds vaker over Luka Magnotta, ik raakte gehypnotiseerd." Ze legde uit dat ze hem knap vond en op hem verliefd werd vanaf het ogenblik dat ze hem op de video het lijk van zijn slachtoffer in stukken zag snijden. Ze zou ook voortdurend naar gegevens zoeken om hem buiten beschuldiging te stellen. Voorbeelden zijn legio. Iedere maand stromen 800 liefdesbrieven toe in de cel van Anders Breivik, die in 2011 in de streek van Oslo met voorbedachten rade 77 jongeren neerschoot. Dichter bij ons krijgt ook Marc Dutroux stapels post, onder andere van adolescenten. Een van hen, 15 jaar oud, schreef naar Dutroux dat hij haar al altijd gefascineerd heeft. En voegde eraan toe: "U bent een bekend persoon. Als ik uw foto's zie, denk ik dat u iemand rechtschapen bent." Uit deze voorbeelden zou men kunnen afleiden dat seksuele fascinatie en verliefdheid rond de persoon van een zware misdadiger, specifiek geënt op het bedenkelijke statuut van de betrokkene, alleen bij vrouwen bestaat. Dat klopt niet helemaal. "Inderdaad ontwikkelen vooral vrouwen dit soort gedrag, dat bekend staat als het syndroom van Bonnie en Clyde", zegt klinisch psycholoog en seksuoloog Philippe Kempeneers (universiteit van Luik). "Dat kan men deels verklaren vanuit een aantal karakteristieken eigen aan de psychologie van het vrouwelijke libido. Maar men moet voor ogen houden dat zware misdadigers voor de overgrote meerderheid mannen zijn. Er is dus een veel groter aanbod aan de- linquente mannen dan aan delinquente vrouwen. Misschien wordt de statistiek daardoor met enige vertekening geinterpreteerd." Toch is het overwicht van vrouwen binnen het syndroom van Bonnie en Clyde gerelateerd aan een intrinsiek mechanisme. Volgens Philippe Kempeneers biedt de evolutiepsychologie hier een interessante verklaring. Hij zegt er meteen bij dat het gaat om een van de vele gangbare hypothesen. Hoe dan ook, evolutiepsychologen denken dat vrouwen, net zoals wijfjes in de dierenwereld, zich vooral aangetrokken voelen tot alfamannetjes, of dominante mannetjes. Dat komt omdat voedselbronnen in de voorhistorie schaars waren, waardoor vrouwen die nakomelingen moesten baren, in een lastig parket konden terechtkomen. Bescherming door een alfamannetje gaf hen meer toegang tot overlevingsmiddelen. Evolutiepsycholoog David Buss, professor aan de universiteit van Texas in Austin, heeft onderzoek gedaan naar de liefdes- en partnervoorkeuren in 37 verschillende culturen. Hij toonde aan dat het sociaal statuut van de partner voor vrouwen een essentieel criterium is, terwijl mannen meer focussen op de leeftijd en de schoonheid van vrouwelijke kandidaten. "Misschien bestaat er dus een overgeërfde biologische basis voor de vaststelling dat sommige vrouwen zich bijzonder aangetrokken voelen tot mannen die het profiel hebben van een bendeleider of met hun misdaden in het nieuws komen", stelt Philippe Kempeneers. De erotische fascinatie van sommige vrouwen voor misdadigers zou dus gedeeltelijk verankerd zijn in de fundamentele biologische structuren van de mensheid. De Luikse psycholoog onderstreept evenwel dat die hang naar 'foute jongens' op een onbewuste motivatie gestoeld is. De Franse dr. Yvon Samuel publiceerde in 1939 publiceerde het boek 'Les Amoureux des criminelles' over het syndroom van Bonnie en Clyde, dat in de wetenschappelijke terminologie hybristofilie ('liefde voor iemand die iemand anders schaadt') heet. De auteur interesseerde zich meer bepaald voor mannen met een seksueel getinte voorkeur voor vrouwelijke delinquenten. Een illustratieve casus kwam in 2012 in het nieuws. In dat jaar werd Florent Gonçalves, directeur van de gevangenis van Versailles, veroordeeld tot één jaar cel omdat hij een relatie had met Emma, een gevangene. Emma werd veroordeeld omdat ze zes jaar eerder Ilian Hamili na een ogenschijnlijk romantische avond had overgeleverd aan de 'gang des barbares'. Omdat Hamili uit een joodse familie kwam, gingen de gangsters ervan uit dat hij rijk was, zodat ze losgeld konden eisen. Ze mishandelden echter de gijzelaar, die aan zijn verwondingen overleed. In de gevangenis van Versailles noemde men Emma 'de directrice', omdat ze permanent een voorkeurbehandeling genoot. Het boek van Yvon Samuel en de casus van Florant Gonçalves bevestigen dat hybristofilie niet alleen bij vrouwen voorkomt. Het syndroom kan bij beide seksen opduiken, met een heteroseksueel of homoseksueel patroon. Hoewel... Had de gevangenisdirecteur wel degelijk hybristofilie? Dat staat niet vast. De vraag is of Gonçalves op de delinquente verliefd werd ondanks haar misdaden, of net omdat ze misdadig was. Tegelijk kan men de benaming 'syndroom van Bonnie en Clyde' in vraag stellen als synoniem voor hybristofilie. "Sommige auteurs menen bij Bonnie Parker een motivatiepatroon te ontdekken dat relatief specifiek is voor hybristofilie, maar ze baseren zich op een analyse a posteriori", stelt Philippe Kempeneers vast. "Andere auteurs vinden dat de omschrijving 'syndroom van Bonnie en Clyde' geen geldig equivalent is voor hybristofilie." Ze stellen immers de vraag of Bonnie Parker gefascineerd was door Clyde Barrow als crimineel, of als man die daarnaast ook nog misdaden beging. Wat bewoog haar ertoe deel te nemen aan de bloedige ritten van de Barrow-gang? Was het werkelijk een oncontroleerbare bekoring door een boef die haar in zijn greep had? Of was het misschien een zucht naar adrenaline, een rebellie tegen de maatschappij, een voorliefde voor geweld, of gewoon een drang naar geld of roem? De DSM beschouwt hybristofilie als een vorm van parafilie, met andere woorden, een marginale vorm van seksueel gedrag. Het 'syndroom van Bonnie en Clyde' komt op die manier terecht in dezelfde categorie als de gerontofilie, de zoöfilie, de clysterofilie (een hang naar darmlavementen), de trimammofilie (een voorkeur voor vrouwen met drie borsten), het sadomasochisme, en een hele reeks andere seksuele gedragingen die buiten de norm vallen. Toch gaat het niet om een stoornis, ook al ervaart de maatschappij het als dusdanig. Parafilie wordt slechts pathologisch - en op dat ogenblik als parafiele stoornis bestempeld - als ze vanuit haar aard of haar frequentie leed veroorzaakt, zodat de betrokkene of zijn naaste omgeving in hun dagelijkse leven worden verstoord. "Soms blijft hybristofilie beperkt tot het niveau van de fantasie", licht Philippe Kempeneers toe. "Net zoals wel meer mensen van verkrachting dromen, maar nooit verkrachters worden, dromen sommige mensen over een misdadiger, maar schrijven nooit brieven naar hem. Die mensen hebben overigens een normaal seksueel leven met een normale partner. Hybristofiele fantasieën beheersen niet noodzakelijk het leven van mensen die ermee rondlopen, en leiden dan ook niet altijd tot schadelijk gedrag."