Over de organisatie van de gezondheidszorg

Wat komt er juist aan bod?Filip Dewallens: "We starten met een overzicht van het juridisch normenkader in brede zin. De gezondheidszorg wordt immers slechts voor een deel door formele wetten geregeld. Pseudowetgeving, richtlijnen en codes hebben vaak een grotere impact op het zorgaanbod. Een bekend voorbeeld van dat soort informele besluitvorming waren de beslissingen van de Nationale Veiligheidsraad en de Risk Management Group tijdens de coronapandemie. Die beslissingen waren niet bindend, maar à la guerre, comme à la guerre." "Uiteraard komt ook de complexe ziekenhuisnormering uitvoerig aan bod, met inbegrip van het statuut van de ziekenhuisarts, de mededinging, de samenwerkingsverbanden en de netwerken in de gezondheidszorg. Veel actueler kan het dus niet worden. Het is goed om hier te benadrukken dat er een belangrijk luik gezondheidsethiek opgenomen is in de module." "Dit jaar is er in de module voor het eerst ook een college fiscaliteit in de gezondheidszorg. Zorgfiscaliteit wordt door het wegvallen van allerlei historische vrijstellingen steeds actueler. Denk maar aan de btw-vrijstelling, die sinds begin van dit jaar alleen voor echte therapeutische behandelingen en ingrepen geldt." Wat zijn recente evoluties of trends in de organisatie van de gezondheidszorg in België?"Er zijn in mijn ogen twee belangrijke trends. De verplichte netwerking is zeker een gamechanger. Dit verplicht ziekenhuizen om onderling en met de eerste lijn samen te werken, en genuanceerd na te denken over de vraag waar de zorg het best plaatsvindt. De concurrentie tussen de ziekenhuizen zal daardoor op termijn afzwakken. Al heb ik het gevoel dat er nu concurrentie tussen de netwerken aan het ontstaan is." "De omgang met data is een tweede belangrijke evolutie. De valorisatie van de enorme hoeveelheid gezondheidsdata waarover ziekenhuizen beschikken is booming business. Die data zijn cruciaal om behandelresultaten te voorspellen, risicofactoren te identificeren en onderzoek te doen. De Europese Commissie heeft begin mei een voorstel voor een European Health Data Space (EHDS) geformuleerd. Deze moet het secundair gebruik van gezondheidsgegevens en de veilige uitwisseling, gebruik en hergebruik ervan in de EU regelen. Het moet mensen in staat stellen hun gezondheidsgegevens ook in de andere lidstaten te beheren en te laten gebruiken." Vormt dat grensoverschrijdend gebruik van data geen bijkomend risico voor de patiëntenrechten?"Op het eerste gezicht lijkt de valorisatie van gezondheidsgegevens op gespannen voet te staan met de bescherming ervan. Dat geldt ook voor de aanspraken, en zelfs voor de eigendom van die data. Heeft de patiënt geen rechten op deze gegevens? Mag een ziekenhuis gewoon doen wat het wil met de patiëntgegevens waarover het beschikt? Welnu, de EHDS zorgt er precies voor dat privacy van patiënten en data-eigendom geen belemmering vormen voor datavalorisatie. Eigendom van patiëntgegevens bestaat immers niet, heeft ook nooit bestaan, ook niet voor de patiënt. Het enige wat bestaat zijn bepaalde aanspraken op die gegevens. Maar als er geen eigendom is, kunnen gezondheidsgegevens ook niet worden verkocht: ze kunnen enkel gedeeld worden met derden. Razend interessant toch!" Heeft corona inzichten opgeleverd die relevant zijn voor de organisatie van de gezondheidszorg?"De overheidsbesluitvorming liep vanaf het begin van de pandemie meteen mank. Niemand wist welke maatregelen doeltreffend zouden kunnen zijn, en wanneer of door wie die genomen moesten worden. Zo'n situatie veronderstelt wendbaar beleid en eenheid van bevel. Dat is notoir niet onze sterkte, en daarom is er wellicht kostbare tijd verloren gegaan. Hoge ambtenaren en ad hoc opgerichte commissies hebben dan het bevel overgenomen, vergelijkbaar met het Comité van Secretarissen-generaal tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat was een beproefd recept, waarmee ik niet gezegd wil hebben dat dat nu het bestuursmodel is voor de toekomst.""België is er door de inzet van die ambtenaren, en ook doordat veel artsen zich spontaan hebben aangemeld op covidafdelingen, wel in geslaagd om de crisis te bekampen zonder beroepsbeoefenaars of geneesmiddelen te moeten opvorderen. Gelukkig maar, want we beschikten niet over adequate juridische instrumenten om dergelijke dwingende maatregelen te nemen. Die komen er nu dus wel aan."