Ontwikkelingssaga van een nieuwe geneesmiddelenklasse

Het verhaal begint in 2004 wanneer Bob Duggan investeert in de firma Pharmacyclics, die Xcytrin in ontwikkeling heeft voor hersenkanker. Bob Duggan wou een geneesmiddel tegen hersenkanker produceren nadat zijn zoon was gestorven aan een hersentumor. Maar Xcytrin faalt en Pharmacyclics koopt in 2006 een aantal geneesmiddelen in vroege ontwikkeling waaronder een BTK-inhibitor - ibrutinib - om die te ontwikkelen voor B-cel-lymfoom en CLL. Eén van de belangrijkste investeerders van Pharmacyclics wordt Wayne Rothbaum. Tussentijdse resultaten van de fase 1-studie tonen een partiële respons bij vijf van de zes gevorderde CLL-patiënten, wat zelden of nooit gezien is. Hoewel ibrutinib duidelijk klinische effecten heeft, ziet men een stijging in de aantallen WBC, wat aanleiding is voor bezorgdheid bij sommige investeerders, zoals Wayne Rothbaum. Die besluit in 2010 om het grootste deel van zijn aandelen in Pharmacyclics te verkopen. Ietwat later zullen verdere resultaten aantonen dat de stijging van de WBC een voorbijgaand fenomeen is. Rothbaum aarzelt om te herinvesteren in Pharmacyclics, maar doet dit niet omwille van de gestegen prijs van de aandelen. Pharmacyclics werkt een strategie uit om ibrutinib zo snel mogelijk te laten goedkeuren door de FDA. Het bedrijf kiest daarvoor als indicatie mantelcellymfoom (MCL), een subpopulatie van lymfoompatiënten. Duggan voert ook een reorganisatie door waarbij verschillende stafleden worden vervangen. Pharmacyclics is ondertussen in onderhandeling met een aantal Big Pharma-bedrijven. Uiteindelijk wordt een deal gesloten met Johnson & Johnson. Dit bedrijf gaat akkoord om 60% van alle ontwikkelingskosten te betalen.De fase 3-studie met ibrutinib wordt uitgevoerd bij hervallen/refractaire CLL in vergelijking met ofatumumab. De resultaten in 2013 tonen een hoge responsratio en weinig ernstige bijwerkingen (zoals atriale fibrillatie).Enkele van de Pharmacyclics stafleden die bij de reorganisatie in 2010 waren ontslagen, hebben ondertussen een nieuw bedrijf gestart, Acerta Pharma, met een BTK-inhibitor - acalabrutinib - van een bedrijf in Nederland. Acerta wordt grotendeels gefinancierd door Rothbaum, die hierin een mogelijkheid ziet om terug betrokken te raken bij de ontwikkeling van een BTK-inhibitor. Acalabrutinib is zeer selectief, en dus waarschijnlijk minder toxisch.De race tussen Pharmacyclics en Acerta is nu begonnen. In november 2013 krijgt ibrutinib van de FDA versnelde goedkeuring voor MCL. In februari 2014 volgt versnelde goedkeuring voor CLL op basis van vroegtijdige resultaten van de fase 3-studie. Rond 2015 vindt Duggan dat het tijd is om Pharmacyclics te verkopen en in maart 2015 accepteert Pharmacyclics een bod van Abbvie (21 miljard dollar).Acerta gaat ook voor versnelde goedkeuring in MCL. De geplande fase 3-studie bij CLL in vergelijking met ofatumumab wordt verworpen door de FDA, die een directe vergelijking met ibrutinib wil. De eerste resultaten met acalabrutinib zijn erg positief en patiënten tolereren acalabrutinib beter dan ibrutinib. Acerta begint nu ook uit te kijken naar een partner en half december 2015 wordt een deal gesloten tussen AstraZeneca en Acerta (6,6 miljard dollar).In oktober 2017 verleent de FDA versnelde goedkeuring aan acalabrutinib bij MCL - nu met merknaam Calquence. Maar onmiddellijk na goedkeuring door de FDA dient Abbvie een klacht in tegen Acerta voor inbreuk op octrooi, gevolgd door een tegenklacht van Acerta omdat het gebruik van het actief ingrediënt van ibrutinib inbreekt op hun octrooi. De resultaten van de vergelijkende studie ibrutinib/acalabrutinib tonen aan dat acalabrutinib veiliger is dan ibrutinib en even efficiënt in het stoppen van CLL-progressie. In augustus 2022 krijgt acalabrutinib van de FDA volledige goedkeuring bij de behandeling van CLL. BTK-inhibitoren ibrutinib en acalabrutinib zijn twee belangrijke innovatieve geneesmiddelen die de behandeling van CLL en sommige lymfomen drastisch hebben veranderd. Hun ontwikkeling is te danken aan de inzet van een groot aantal specialisten in allerlei domeinen en grote investeringen die werden gemaakt in vaak zeer onzekere omstandigheden. Het boek slaagt erin om de verwevenheid tussen firma's en spelers op een boeiende manier weer te geven.