De zwakke gezondheid van een wonderkind

Geboren op 27 januari 1756 in Salzburg, als jongste van zeven kinderen waarvan er vijf in de wieg zijn overleden, was de kleine Wolfgang al heel vroeg geboeid door de muzieklessen die zijn vader Leopold aan zijn zus Nannerl gaf. Zijn eerste composities en eerste publieke optreden dateren van 1761. De jonge Mozart was toen vijf jaar oud!Een jaar later, na twee audities in het kasteel van Schönbrunn, werd hij ziek en had veel koorts. Zijn vader ontdekte verschillende rode en gezwollen vlekken op beide benen, ellebogen en zitvlak. Vermoedelijk ging het niet om roodvonk, maar om erythema nodosum, een huiduitslag die toen nog niet beschreven was, maar wel het gevolg kan zijn van een streptokokkeninfectie.De jonge Wolfgang vertoonde geregeld infecties van de bovenste luchtwegen. Verscheidene auteurs spreken ook van de ziekte van Henoch-Schönlein, een auto-immune vasculitis die gepaard gaat met purpura, oedeem, artritis en glomerulonefritis. Dat laatste zou op volwassen leeftijd bij Mozart tot nierinsufficiëntie hebben geleid.Op zijn drie jaar durende reis, van 1763 tot 1766, wanneer hij in verschillende Europese steden zijn uitzonderlijke virtuositeit ten toon spreidt, is Mozart regelmatig ziek. De vele infecties die hij tijdens zijn jeugd heeft opgelopen zullen wellicht de functie van hart en nieren hebben aangetast, wat dan op latere leeftijd tot uiting is gekomen. In oktober 1767 krijgt Mozart de pokken, gelukkig zonder verwikkelingen.Tijdens zijn derde verblijf in Parijs, in 1778, overlijdt zijn moeder vrij onverwacht op 57-jarige leeftijd aan een darmkwaal. Vermoedelijk ging het om buiktyfus.Dankzij zijn christelijke overtuiging aanvaardt hij dit overlijden als een beslissing van God, waartegen menselijke en vooral medische interventies niet bestand zijn. Wolfgang had, net als zijn vader Leopold, maar weinig vertrouwen in de geneeskunde in een tijd dat de behandelingen zich meestal tot aderlatingen en clysma's beperkten.In Parijs is hij verbolgen over de liederlijke sfeer die er in sommige kringen heerst en de meeste vrouwen vindt hij bijzonder lichtzinnig. Zelf is hij vooral bang om een venerische ziekte op te lopen en hij houdt zich gedeisd. In Wenen, waar hij bij de familie Weber onderdak vindt, wordt hij in eerste instantie verliefd op de dochter des huizes, Aloysia, en nadien op haar zus Konstanze met wie hij in 1782 in het huwelijksbootje stapt. Het huwelijk beschouwt hij als een middel om geslachtsziekten te vermijden...Met Konstanze zal hij zes kinderen krijgen, waarvan er slechts twee in leven blijven. Carl Thomas wordt later een bescheiden ambtenaar. Franz Xaver, geboren vier maanden voor het overlijden van zijn vader, zal eveneens musicus en componist worden, maar blijft volledig in de schaduw van Wolfgang.In 1787 overlijdt Mozarts vader Leopold. Tijdens diens ziekte schrijft Wolfgang: "De dood is de ultieme stap van het leven. Sinds enkele jaren ben ik vertrouwd met deze heuse en beste vriend van de mens, zodat zij voor mij niet meer verschrikkelijk is, maar eerder geruststellend en troostend! En ik ben er God dankbaar voor."In 1789 wordt Konstanze ziek. Ze heeft een pijnlijke infectie aan de voet, mede als gevolg van varikeuze ulcera. Wolfgang, die al geruime tijd meer geld uitgeeft dan hij verdient, moet van een logevriend geld lenen om de behandelingen van zijn vrouw in kuuroorden te betalen en om rond te komen.Vanaf 1790 gaat zijn gezondheid achteruit. Dat wordt vooral duidelijk in Praag, waar hij de opera La Clemenza di Tito voorstelt ter gelegenheid van de kroning van de nieuwe keizer Leopold II. Hij ziet er dan bijzonder bleek en moedeloos uit. Bij zijn terugkeer in Wenen begint hij zonder verwijl aan de compositie van zijn Requiem, op bestelling van een graaf die anoniem wenst te blijven. Konstanze vertelde later dat "hij volledig in zijn creatie opging en zowel de wereld rondom zich als zijn eigen vermoeidheid vergat, om uiteindelijk krachteloos in bed te kruipen."Tijdens de laatste dagen waren zijn handen en voeten gezwollen, wat op een nier- en/of cardiale insufficiëntie wees, en had hij koorts en hevige braakneigingen. De twee artsen die hem verzorgden bleven machteloos en Wolfgang Amadeus Mozart overleed op 5 december 1791, nog geen 36 jaar oud. Zijn Requiem bleef onafgewerkt en zou later door Franz Süszmayr worden voltooid.Over de precieze doodsoorzaak gaan verscheidene hypothesen de wereld rond, van vergiftiging door een drankje dat arseen en lood zou bevat hebben, over trichinose en de nefaste gevolgen van behandelingen die hij zou hebben ondergaan. In 1830 suggereerde Aleksandr Poesjkin in een toneelstuk dat een jaloerse Antonio Salieri een rol zou gespeeld hebben bij zijn overlijden. Het toneelstuk werd later door Rimski-Korsakov tot een opera bewerkt en in 1984 werd deze rivaliteit nog eens bekrachtigd in de film Amadeus van Milos Forman. Al deze werken berusten in hoge mate op fictie, want beide musici waardeerden elkaar als hoofdrolspelers in het Weense concertleven.Naar alle waarschijnlijkheid is Mozart gestorven aan een acute infectieziekte, wellicht mede verergerd door laattijdige gevolgen van de ziekte van Henoch-Schönlein en door schadelijke behandelingen zoals de veelvuldige aderlatingen, met fatale insufficiëntie van hart en nieren als resultaat. In 1855 werd in Wenen de vermoedelijke locatie van Mozarts graf ontdekt, maar absolute zekerheid hierover is er nog steeds niet.