De bomen en hun hout

Je bent op dit moment vlakbij iets van hout. De vloer of de stoel waarop je zit, potlood en papier bij de hand, of het heft van het keukenmes en de snijplank in de keuken. Hout en zijn afgeleide producten zijn overal. Terwijl de steentijd, de bronstijd en de ijzertijd al lang voorbij zijn, zitten we nog altijd volop in de houttijd. En het belang van hout gaat nog niet snel verminderen, in tegendeel. Bouwen met hout, ook voor hoogbouw, is in opmars. Hout is een uitstekende manier om langdurig CO2 te fixeren. Hout is een prachtig natuurproduct dat mits genoeg tijd met behulp van water en zonlicht geproduceerd wordt en dat grondstof oplevert voor talloze toepassingen.Inzicht in de soorten hout van verschillende boomsoorten, zijn eigenschappen en mogelijke toepassingen was de basis voor de uitgebreide houtverzamelingen die sinds de 19de eeuw werden samengesteld. Het xylotheek van het Africa Museum in Tervuren herbergt meer dan 80.000 houtstalen van meer dan 13.000 houtsoorten, de belangrijkste collectie ter wereld voor Centraal-Afrikaanse houtsoorten. Plantentuin Meise beheert de herbariumstalen van vele houtsoorten, zodat het verband tussen hout en ander plant aardig materiaal van de bomen bewaard blijft. Deze rijke collecties uit eigen land waren aanleiding voor een fascinerende en veelzijdige collectie verhalen over hout. Hout is veel meer dan dode boom. Het bevat honderden chemische verbindingen die al eeuwenlang grondstoffen zijn voor textielindustrie en leerbewerking, voor parfums en kunststoffen. Zonder hout geen vuur, geen houtskool en dus ook geen metalen, geen scheepvaart, zeep of buskruit, geen luxueuze, zwarte stoffen, geen inkten of plakkaatverf, geen whisky of wijn. Hout stut, kleurt, vormt en omgeeft de menselijke cultuur, van wieg tot kist. In Hout dat spreekt worden deze en nog veel meer verhalen verteld door een handvol auteurs in een rijk geïllustreerde rondgang langs exotische bomen, historische dakgebinten, geurige schilfers en plantaardige polymeren. Vanuit een dendrochronologische analyse van jaarringen wordt de geschiedenis gereconstrueerd en daarmee de evolutie van het klimaat door de eeuwen heen. De cellenlaag die in het cambium van de bomen om ons heen onder de schors op dit moment gevormd wordt is de aanzet voor een nieuwe jaarring. Deze ring is het begin van de toekomst, van het hout en van de mens. Die kan met dit veelzijdige, hernieuwbare en herbruikbare materiaal werken aan een duurzaam en ecologisch ingebed materialenperspectief. Wim Tavernier (red.), Hout dat spreekt. Over de sterke band tussen de mens en hout. Sterck & De Vreese, 191 blz. Met het formaat van een koffietafelboek, de inhoud van een dendrologisch handboek en de titel van een tuindersgids is De juiste boom voor elke tuin niet onder één noemer te vangen. Het werd samengesteld door Martin Hermy, emeritus professor van de KU Leuven waar hij een kwart eeuw natuurbeheer en ecologie doceerde.Met dit rijk geïllustreerde naslagwerk treedt hij in de voetsporen van Professor Van Miegroet die in de jaren '70 met Van bomen en bossen in twee delen een monumentaal leerboek voor elke liefhebber van boom en bos leverde. Hermy is ook een passioneel liefhebber van tuinen en moet met lede ogen aanzien hoe bomen die nog maar nauwelijks volgroeid zijn worden gekapt omdat ze niet langer voldoen aan de wensen van de tuineigenaar, omdat ze te groot zijn geworden of te veel schaduw geven. Met dit boek wil hij toekomstige bomenplanters stof tot nadenken geven over welke boom waar te planten rekening houdend met boom- en bladvorm, (micro)klimaat, bodem, vochtigheid, licht en beschikbare ruimte. Hij biedt keuze uit ruim 570 verschillende soorten bomen (niet hoger dan 12 meter) die het goed kunnen doen in onze streken. Om het hoe en waarom daarvan te begrijpen krijg je een stevige cursus klimatologie, ecologie en bodemkunde mee. Verpakt in een soms academisch vertoog zitten interessante verhalen over de groei van bomen, de voor- en tegens van exotische of invasieve soorten, over fotosynthese, klimaatverandering, over groen, gezondheid en andere ecosysteemdiensten. Iemand die weinig vertrouwd is met (botanische) wetenschap en een boomsoort zoekt om in de tuin te poten, vindt in dit boek geen snelle oplossing voor dat keuzeprobleem. Wel een rijke schatkamer aan informatie met talloze bomen waarvan je nog nooit gehoord hebt. Bomen zijn waardevol en die waarde stijgt met elke dag dat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer toeneemt. Ze worden nog te veel als decoratieve bijkomstigheden beschouwd. Deze ode aan de bomen illustreert hun onschatbaar belang, zeker in tijden van uitdijende gras-, asfalt- en tegelvlaktes. Moge dit boek ook zijn weg vinden naar alle beleidsmakers, groenambtenaren, stads- en tuinontwerpers, zodat ze bomen de plaats leren te geven die zij en wij verdienen. Meer bos zit er voorlopig niet in, maar meer bomen, in tuinen en parken, langs lanen en straten, op pleinen en daken kunnen een groot verschil maken. Hermy berekent dat er plaats is voor 32 miljoen van onze grote groene vrienden. Martin Hermy, De juiste boom voor elke tuin. Sterck & De Vreese, 384 blz.