Wat als uw oudere patiënt mis(be)handeld wordt?

Het fenomeen oudermis(be)handeling is nog niet ruim onderzocht, zegt professor Liesbeth De Donder: "Cijfers geven is daarom niet zo makkelijk. Binnen de Belgian Aging Studies heeft onze onderzoeksgroep de afgelopen tien jaar zo'n 5.000 ouderen bevraagd. Zowat 12% van hen had ooit te maken met mis(be)handeling. In een Europees project waarin we de prevalentie van mishandeling bij oudere vrouwen in kaart brachten, kwam voor ons land een cijfer naar voor van 33%."Denk bij ouderenmis(be)handeling niet enkel aan fysiek of seksueel geweld, psychische of emotionele mishandeling en verwaarlozing. Ook financiële uitbuiting valt eronder, zegt Liesbeth De Donder. "Net als het schenden van persoonlijke rechten, zoals mensen opsluiten, of hen verhinderen iets te doen." Fysiek geweld op zich komt weinig voor. "Volgens dat Europese onderzoek krijgt in ons land gemiddeld 3% van de ouderen ermee te maken. Tel je er financiële uitbuiting bij, dan wordt dat 10%, en als ook naar psychische of emotionele mishandeling wordt gekeken, komen we tot 30%."Pleger én daderOuderenmis(be)handeling wordt vaak geklasseerd als intrafamiliaal geweld, maar het is ruimer, zegt Liesbeth De Donder. "Twee derde wordt inderdaad gepleegd door de partner of andere familieleden. Maar in de overige gevallen gaat het om mensen die geen familie zijn. Buren of professionals bijvoorbeeld, of, voor mensen die in een WZC verblijven, medebewoners." Vrijwel elk WZC heeft ervaring met conflicten die leiden tot mishandeling. "Vaak gaat het om ouderen met een verminderd cognitief vermogen op een moment dat ze extra geagiteerd raken door lawaai of druk. Ook personeel wordt daarvan soms slachtoffer, maar daar bestaan geen cijfers over."Niet elk geval van mis(be)handeling is trouwens intentioneel of kwaadwillig: "Vaak moet de oorzaak worden gezocht in het systeem. Verzorgenden in een WZC staan vaak onder grote tijdsdruk. Maar ook mantelzorgers zijn niet zelden overbelast. Ook een gebrek aan kennis, bijvoorbeeld over juiste voeding, het voorkomen van doorligwonden, of correcte hef- en tiltechnieken is een belangrijke factor. Opleiding kan daar een sleutel zijn, maar de bestaande initiatieven bereiken lang niet iedereen."Verdachte blauwe plekkenIn een beperkt onderzoek bij 60 huisartsen, uitgevoerd door een studente geneeskunde, meldt 15% dat ze het voorbije jaar geen enkel geval van ouderenmishandeling hebben gezien. "85% dus wél. Eén op drie vindt het echter niet de taak van de huisarts om dit te melden of aan te pakken. Slechts vier van de bevraagde huisartsen hebben ooit een bijscholing over het onderwerp gevolgd. Ook daar is dus nog werk aan de winkel. Domus Medica heeft vorig jaar in een learning module over intrafamiliaal geweld een deel over ouderenmis(be)handeling toegevoegd. En momenteel werken we samen aan een module die volledig aan de thematiek zal zijn gewijd."Het is belangrijk dat huisartsen weten hoe ze mis(be)handeling kunnen detecteren, zegt Liesbeth De Donder "Slechts in de helft van de gevallen doen slachtoffers melding of nemen ze iemand in vertrouwen. De schaamte is groot, zeker wanneer de partner of de kinderen of kleinkinderen pleger zijn. Men legt de schuld bij zichzelf, vanwege de last die men berokkent, men is bang niet langer thuis te mogen blijven wonen ...."Er is nood aan een instrument dat huisartsen helpt om ouderenmis(be)handeling vast te stellen, vindt ze: "Zoals het taxatie-instrument voor ouderenmishandeling (RITI) waarmee een thuiszorghulp op minder dan vijf minuten de belangrijkste risicofactoren en signalen kan nagaan. Met vragen als: is de oudere geïsoleerd, gedraagt hij of zij zich de laatste tijd meer geagiteerd, zijn er verdachte fysieke tekenen, zoals onverklaarbare blauwe plekken?"Meldplicht?En wat moet er gebeuren als er inderdaad sprake is van mis(be)handeling ? Daar bestaat geen pasklaar antwoord voor, zegt Liesbeth De Donder. "In geval van een niet goed geïnformeerde of overbelaste mantelbezorger kan je als huisarts doorverwijzen naar bijvoorbeeld een Mantelzorginfopunt of zorgen dat er extra hulp wordt aangevraagd of dat ook andere familieleden worden betrokken."Als er sprake is van zwaar geweld, kwaadwilligheid of financiële uitbuiting wordt uiteraard bij voorkeur de politie ingeschakeld. Maar in ons land bestaat er, in tegenstelling tot in Nederland, nog geen meldplicht voor huisartsen." Iets waarover toch eens zou kunnen worden nagedacht, vindt Liesbeth De Donder.Artsen en andere professionals kunnen bij vermoeden van ouderenmis(be)handeling terecht bij het Vlaams Ondersteuningscentrum VLOCO. Voor particulieren is er het centraal meldpunt voor geweld op het nummer 1712.