...

'Frailty' is een toestand of een syndroom, waarbij de fysieke reserves van de patiënt al in zoverre uitgeput zijn dat het geringste probleem kan leiden tot majeure complicaties. Frailty wordt vaak miskend en dat heeft heel wat negatieve gevolgen.Focus verleggenTen eerste is het bij een 'breekbare' patiënt vaak zinloos zich te focussen op de onderliggende aandoeningen. Juist door het zeer broze fysieke evenwicht van de patiënt missen behandelingen die het leven moeten verlengen, vaak hun doel. Ten tweede hebben die behandelingen vaak nog een negatieve impact op de levenskwaliteit van de patiënt, terwijl die andere belangrijke behoeften worden miskend. Zo stelt prof. Jo Lisaerde, een van de sprekers op het congres.Voor het fysieke en psychologische comfort van de patiënt komt het erop aan op tijd het scharniermoment te onderkennen, waarop de artsen en andere zorgverleners het roer moeten omgooien. Anders dreigt men de vraag van de patiënt te miskennen naar meer comfort, daarmee ook zijn psychosociale behoeften uit het oog te verliezen, en geen plaats te geven aan zijn vraag naar meer zin in het leven.MisverstandenFrailty is een toestand waarmee vooral hoogbejaarde patiënten kampen: een kwart van de patiënten ouder dan 85 kan men 'broos' noemen. Maar het is zeker niet beperkt tot deze groep: 2 à 3% van de 65-plussers verkeert in een toestand van 'frailty'. 'Frailty' kan ook in veel jongere leeftijdsgroepen voorkomen. Denk maar aan sommige metabole stoornissen bij kinderen.'Frailty' is bovendien niet alleen een probleem van patiënten die in het ziekenhuis zijn opgenomen. Het is belangrijk het fenomeen ook te herkennen bij patiënten die nog thuis verblijven. Juist om maatregelen te nemen die een 'institutionalisering' zo lang mogelijk uitstellen: maatregelen op vlak van voeding zoals het bezorgen van warme maaltijden, of aanpassingen aan de woning met het oog op valpreventie, enzovoort.Vroegtijdige zorgplanningEen sleutelbegrip bij de aanpak van frailty is 'vroegtijdige zorgplanning': op grond van een omvattend assessment van de toestand van de patiënt wordt een individueel zorgplan opgesteld dat als leidraad dient voor de verschillende betrokken hulpverleners. Dat lijkt misschien wel voor de hand liggend, maar feit is dat de concepten 'frailty' en 'zorgplanning' in de opleiding en in de gezondheidszorg nog veel te veel onderbelicht zijn.Een belangrijk onderdeel van deze zorgplanning zijn de 'zorgdoelen' of 'behandeldoelen', die tevens een leidraad kunnen bieden als de terminale fase nadert. De zorgdoelen komen in dialoog tot stand en blijven een dynamisch gegeven. Men spreekt in dit verband vaak over het levenstestament van de patiënt, maar de uitdrukking van die wil is niet in ijzer gegoten. De houding van een oudere, kwetsbare patiënt tegenover een 'do not reanimate'-verklaring is misschien tijdelijk anders met het oog op het huwelijk van zijn kleindochter dat eraankomt.Exploreren van wilEen van de uiteenzettingen op het Congres van Palliatieve Zorg zal gaan over 'Het broze ego bij ziekte en sterven'. Psycholoog Alexander Verstaen wil de gevolgen bekijken van het aftakelingsproces op het mentale, emotionele en existentiële vlak.In onze maatschappij is ons 'ego' vooral verbonden aan wat we kunnen, aan wat we hebben gepresteerd, aan wat we bezitten,... Maar als deze pijlers van het 'ego' één voor één wegvallen door het verlies van de lichamelijke en verstandelijke capaciteiten, wat blijft er dan nog over? Waar schuilt dan nog de menswaardigheid in het bestaan?We moeten ons daar met zijn allen over bezinnen, aldus Verstaen: "In de geschiedenis was het nog nooit zo zwaar om oud te worden." En dat leidt tot drama's en crisissen. Het maakt dat veel oudere patiënten depressief en angstig zijn. Het zorgt ook voor een hoog gebruik van antidepressiva en anxiolytica in onze woonzorgcentra."Als een patiënt klaagt dat hij levensmoe is, komt het er vooral op aan te luisteren naar wat hij daaronder verstaat." Men moet steeds respect hebben voor de wil van de patiënt, hoe afgezwakt hij ook is. Maar men moet ook steeds tijd vrijmaken om te exploreren wat die wil juist inhoudt.