...

Na een langdurig verblijf op de intensive care is het niet ongewoon dat de patiënt restverschijnselen heeft. Die zijn veelal het gevolg van de ziekte of ongeval die tot de ziekenhuisopname leidde, maar ook de belastende zorg op de ICU kan nog een belangrijke nasleep hebben. Langdurige immobilisatie, mechanische beademing, langdurige toediening van krachtige kalmeermiddelen, de ontregelende omstandigheden laten zo hun sporen na. WaakzaamheidHet post-intensive care syndroom uit zich bij tot 40% van de patiënten na een langdurig verblijf op de ICU, met een intense en aanhoudende spierzwakte, cognitieve problemen (geheugen, aandacht) en/of psychologische problemen (angst, depressie, posttraumatische stress). Het post intensive care syndrome of PICS kwam al eerder in het beeld in de wetenschappelijke literatuur maar werd vooral bekend tijdens de covidcrisis, toen heel wat mensen langdurig op de ICU moesten worden opgenomen.Het KCE publiceerde ruim twee jaar geleden al een eerste rapport over PICS. Dat had tot doel de waakzaamheid voor dit syndroom te verhogen en beschreef een set van zes gevalideerde, snelle en eenvoudige tests die een huisarts in zijn praktijk ken uitvoeren.Principes van preventieve aanpakHet nu gepubliceerde rapport evalueert de in de wetenschappelijke literatuur gedocumenteerde preventiemaatregelen voor PICS. Het is gericht op een preventieve aanpak op intensive care.De vijf hoofdprincipes zijn adequate pijnbestrijding, het beperken van de duur van de mechanische beademing, te diepe sedatie vermijden, het voorkomen van delier tegengaan en de patiënt vroegtijdig mobiliseren. Pijn, zelfs wanneer de patiënt bewusteloos is, is een grote risicofactor voor het ontwikkelen van posttraumatische stresssymptomen. Het beperken van de duur van de mechanische beademing hangt direct samen met het zo licht mogelijk houden van de sedatie. Men probeert de patiënt regelmatig te wekken en van de beademing af te halen - zodat de spontane ademhaling terugkeert - zodra de ademcapaciteit dat toelaat.Delirium kan men voorkomen door de patiënt nog in contact te houden met de realiteit, bijvoorbeeld door het handhaven van de dag-nachtcyclus: daglicht toelaten op de afdeling bijvoorbeeld, de slaapkwaliteit optimalisaren door verlichting en lawaai 's nachts te reduceren, het verbeteren van het comfort en - last but not least - regelmatige interactie met de familie bevorderen. De patiënt zo snel als mogelijk mobiliseren kan helpen spierkracht en functionele capaciteit te behouden. Dat varieert van passieve mobilisatie in bed tot actieve oefeningen, bijvoorbeeld met een bedfiets). Men laat de patiënt zelfs ook al lopen van zodra de klinische toestand dat toelaat .Wetenschappelijke grondHoewel het onderzoek voor de verschillende afzonderlijke maatregelen in de literatuur erg gefragmenteerd is en beperkte resultaten oplevert, zie je dat als het geheel van maatregelen wordt toegepast de overleving en het aantal dagen zonder delier belangrijke verbetering vertoont. Hoe langer en hoe algemener de maatregelen worden toegepast, hoe beter de resultaten.Het volledige KCE-rapport resumeert de gegevens uit de literatuur voor de verschillende maatregelen. Het brengt ook in kaart wat de obstakels zijn bij de uitvoering van de verschillende onderdelen van de preventie.Het onderzoek in België naar de implementatie van deze preventieve maatregelen is nog erg beperkt. Ze worden al geheel of gedeeltelijk toegepast door sommige teams, maar ze zijn in ons lang nog lang niet algemeen.ZorgteamOm de preventie van PICS uit te werken is het nodig een aantal weerstanden te overwinnen, niet alleen bij het personeel maar ook bij de familie van de patiënt. Er moet gewerkt worden op de overtuigingen en de motivatie, de cultuur en de routines.Een belangrijke facilitator voor ziekenhuizen is het opstellen van een schriftelijk protocol binnen de intensieve zorg. Maar de uitwerking daarvan vraagt tijd. Het hele zorgteam moet mee zijn, en de verantwoordelijkheden duidelijk verdeeld.De uitvoering ervan vraagt onbetwistbaar een extra inzet van personeel: je zult dus meer verpleegkundigen nodig hebben op de ICU, en ook fysiotherapeuten moeten kunnen inschakelen.Het KCE formuleert, zoals altijd, een aantal concrete aanbevelingen. Voldoende middelen voor de intensieve zorg is er een van. De opleiding en de wetenschappelijke wereld in ons land moeten aan PICS meer aandacht besteden.