Deugen de meeste mensen? Zoals Rutger Bregman, historicus, in een recent boek omstandig trachtte te illustreren. Of is onze soort een ongewenste passage op deze planeet, enkel erop uit om op destructieve wijze de biosfeer te destabiliseren?
Wat moeten we hieronder verstaan, deugen... ? Elkaar de kop niet inslaan, elkaar met rust laten als er een meningsverschil is, trachten vredevol samen te leven binnen een samenleving waar de bevolking meer en meer divers wordt?
Of verwachten we meer van een deugdzame mens? Verwachten we ook een actieve rol, waarin de mens ook in interactie gaat met andere culturen, andere manieren van leven omarmt, andere gebruiken en gewoontes niet alleen tolereert, maar ze zelf ook incorporeert in het eigen bestaan?
Als we deugdzaamheid een beperkte invulling geven, dan kunnen we een groot deel van de mensensoort inderdaad daaronder catalogeren. Breiden we onze definitie echter uit, dan vrees ik, komen we toch bij een minderheid van mensen uit. Het is maar welke definitie je toekent aan het begrip 'deugdzaam leven'.
Passen we dit gegeven toe op de context van de coronapandemie, dan kunnen we niet om de vaststelling heen dat een meerderheid van het mensdom het belang van een goede aanpak van het virus inziet, inclusief het vaccinatiegebeuren.
Ze aanvaarden dat bepaalde grondrechten, binnen een welomschreven kader, tijdelijk kunnen opgeschort worden, ten bate van niet alleen jezelf, maar ook en vooral de mensen om ons heen. Die mondkapjes dragen we niet in de eerste plaats voor onze eigen veiligheid, dan wel voor het welzijn van degene met wie we samenleven. Afstand houden doen we niet in de eerste plaats voor onszelf, wel om onze medeburger te beschermen.
Dus nee, dit zijn geen vormen van vrijheidsberoving of dictatoriale beslissingen, ingegeven door een regering die erop uit is een dictatuur in te stellen. Wie dat beweert, die moet dringend de definitie van een dictatuur als bestuursvorm eens goed bestuderen.
Dat een minderheid van de burger de handelswijze van onze virologen en regering verwerpt of niet aanvaardt, dat moeten we er maar bijnemen als collateral damage. Je zult nooit 100% van je bevolking mee hebben in een bepaalde visie. Dat is altijd zo geweest, in elke crisis uit het verleden.
Het grote gevaar in vergelijking met vroeger, is, dat die beperkte groep wel grote impact kan genereren, met dank aan sociale media als Facebook, Twitter en andere. Ze kunnen onrust zaaien, viruswaanzin verspreiden, 'fake' news ingang doen vinden bij brede lagen van de bevolking.
Goedgelovige burgers kunnen potentieel in de val trappen van deze desinformatie, waardoor een beperkte groep, hardleerse virusontkenners en consoorten, toch hun slag thuis kunnen halen, namelijk zoveel mogelijk zieltjes winnen voor een doel dat uiteindelijk bij voorbaat gedoemd is om te mislukken.
Ondertussen is het kwaad wel geschied. Als zelfs ogenschijnlijk serieuze wetenschappers zich gaan vereenzelvigen met zo'n antibeweging, dan geeft dat die alternatieve groep nog meer geloofwaardigheid en aanzien. Ze organiseren debatavonden, ze zwaaien met studies en artikels die het grote gelijk moeten bewijzen. Je moet eigenlijk al het verstand hebben van een halve Einstein om die perfide manier van mensen om de tuin leiden, te doorprikken.
Zeker als gewone burger is het niet makkelijk om wetenschappelijk betrouwbare informatie te onderscheiden van 'fake' news. Er zijn oneindig veel websites op het wereldwijde web waar iedereen zijn gading kan vinden, dat zelfs geroutineerde informatici soms problemen ondervinden op dat vlak.
In haar boek uit 2016, 'Onlife', van de hand van Kathleen Gabriels, moraalfilosofe, wordt betoogd dat technologie ook een ethische kant heeft. Technologie beïnvloedt onze manier van denken, ons gedrag, hoe we aankijken tegen fenomenen die opduiken in de realiteit. Zo ook met het covidbeestje dat ons nu al meer dan anderhalf jaar in een houtgreep dwingt.
Op macroniveau hebben onze leiders nog niet veel getoond wat in de richting van deugdzaamheid gaat
Onbewust wordt hoe mensen aankijken tegen covid voor een stuk beïnvloed door invloeden die ze deels via allerlei digitale kanalen aangereikt krijgen. Technologie kan gedragsturend werken, ten goede, maar vaak ook ten kwade. Alertheid blijft hier op zijn plaats.
Heeft de mens tijdens deze pandemie blijk gegeven van een grote mate van deugdzaamheid? Op microniveau, van mens tot mens, hebben de meesten wel blijk gegeven van enige mate van deugdethisch handelen. Op macroniveau daarentegen, en daarmee bedoel ik op maatschappelijk vlak, tussen landen onderling, op wereldvlak, hebben onze leiders nog niet veel getoond wat in de richting van deugdzaamheid gaat.