De MOSAICO-studie is met een sisser afgelopen. Wat nu met hiv-vaccins?

De MOSAICO-studie heeft toediening van een actief vaccin vergeleken met een placebo bij 3900 cis- of transmannen of -vrouwen in Europa, Noord- en Zuid-Amerika. De studie is op 18 januari beëindigd nadat Janssen Pharmaceuticals had gemeld dat het vaccinatieschema, dat in de studie wordt gebruikt, een besmetting met het hiv niet blijkt te voorkomen. De beslissing is genomen nadat was vastgesteld dat het vaccin niet werkt: het percentage hiv-infectie is inderdaad vrij hoog gebleken. Susan Buchbinder zei dat de totale incidentie van hiv-infectie 4,1 per 100 persoonjaren was in de vaccingroep en de placebogroep, in beide groepen zelfs hoger was dan 5,0 per 100 persoonjaren in de leeftijdsgroep van 18-20 jaar en hoger was in Latijns-Amerika dan in Europa en de Verenigde Staten. Het vaccinatieschema is echter wel veilig gebleken, wat toch een belangrijk punt is. De bijwerkingen waren over het algemeen licht en bleven beperkt tot bijwerkingen op de prikplaats. Susan Buchbinder erkende dat die mislukking eigenlijk te voorspellen was, want net zoals de Imbokodo-studie, die in 2021 is beëindigd, heeft de MOSAICO-studie een vaccin getest dat niet-neutraliserende antistoffen opwekt. In tegenstelling tot neutraliserende antistoffen, die transmissie van een pathogeen agens in het lichaam direct verhinderen, bestrijden niet-neutraliserende antistoffen de infectie indirect. Nu moeten we alle beschikbare immunologische gegevens opnieuw tegen het licht houden om na te gaan of het vaccin mislukt is doordat de gekozen strategie niet de goede was (de antistoffen die men wilde genereren, waren er wel degelijk, maar hebben niet beschermd) dan wel doordat de reactie van het immuunsysteem te zwak was. Lawrence Corey (HIV Vaccine Trials Network) had al eerder gezegd dat de studies Imbokodo en Mosaico cruciaal zouden zijn wat betreft de vraag of niet-neutraliserende antistoffen beschermen tegen hiv-infectie. Gezien die twee mislukkingen spreekt het voor zich dat we een andere richting moeten inslaan. We moeten nu werk maken van vaccins die neutraliserende antistoffen opwekken. Om toch af te sluiten met een optimistische noot, herinnerde Lawrence Corey eraan dat de komende twee jaar zeven, acht kandidaat-vaccins zullen worden geëvalueerd. De studies zullen nagaan of ze een voldoende hoge titer van neutraliserende antistoffen opwekken om te beschermen tegen het hiv. Het zal niet gemakkelijk zijn, het zal tijd vergen, maar er wordt intensief gezocht naar een vaccin, en de vorsers krijgen daarbij de volle steun van de patiënten en de wetenschappelijke verenigingen, zoals is aangetoond in de MOSAICO-studie.Ref: Speciale sessie, CROI 2023, 21/02/2023, Seattle.