...

We weten al heel veel over kanker, maar er is nog veel meer dat we nog niet weten. Tot nog toe was 99% van het genoom van kankercellen immers nog niet onderzocht. Vroegere studies hebben vooral gekeken naar de 1% van het DNA die codeert voor eiwitten en waarvan het nut dus meteen duidelijk is.Om de resterende 99% van het genoom te ontrafelen met inbegrip van zones die genen activeren en inactiveren, werd in 2013 het Pan-Cancer Project boven de doopvont gehouden. Gedurende zeven jaar hebben 16 thematische groepen met in het totaal meer dan 1.300 wetenschappers en artsen uit 37 landen hun krachten gebundeld om het volledige genoom van 38 verschillende soorten tumoren afkomstig van 2.658 vrijwillige donoren te sequencen. Een echte krachttoer.De vorsers hebben nu al een twintigtal artikels gepubliceerd in Nature. Zo hebben ze al bij meer dan 95% van de patiënten sleutelmutaties ontdekt, mutaties die essentieel zijn bij de pathogenese van kanker, en hebben ze de kettingreactie die uitmondt in kanker, kunnen ontleden.Gemiddeld bevat het genoom van een tumor 4-5 mutaties die de kanker hebben kunnen veroorzaken, maar dat verschilt sterk naargelang van het type kanker. Bij 5% van de tumoren kon echter geen mutatie worden gedetecteerd. In dat domein moet dus nog meer onderzoek worden verricht.Het Pan-Cancer Project biedt weliswaar nog geen concrete therapeutische toepassingen op korte termijn, maar levert enorm veel theoretische informatie op. Te beginnen met de grote variëteit van het genoom van kankercellen. "De opvallendste ontdekking is dat er een verschil kan zijn tussen de kanker van een gegeven patiënt en die van een andere", aldus Peter Campbell van het Wellcome Sanger Institute.Dat is toe te schrijven aan grote verschillen in het aantal genetische mutaties in een gegeven kanker. Dat kan gaan van zeer weinig in bepaalde tumoren bij kinderen tot tienduizenden in bepaalde longkankers.De vorsers hebben ook meer dan 80 processen ontdekt die mutaties kunnen veroorzaken. Een aantal daarvan heeft te maken met de leeftijd, andere worden overgeërfd en nog andere zijn toe te schrijven aan de levenswijze van de patiënt (bijv. alcohol drinken en roken).De vorsers hebben ook ontdekt dat de ontwikkeling van bepaalde kankers begint jaren voor de diagnose wordt gesteld, soms zelfs al tijdens de kinderjaren. "Dat betekent dat het venster dat uitzicht biedt op een vroege interventie, veel breder is dan wat algemeen wordt gedacht", zei Peter Campbell.De vorsers hebben ook ontdekt dat kankers van verschillende organen genetisch meer punten gemeen kunnen hebben dan wat gewoonlijk wordt aangenomen. "Zo worden soortgelijke mutaties teruggevonden bij bepaalde borst- en prostaatkankers", aldus Joachim Weischenfeldt, vorser aan de Universiteit van Kopenhagen. "Dat betekent dat een patiënt met prostaatkanker de behandeling zou kunnen krijgen die gewoonlijk wordt toegediend aan patiënten met borstkanker."Het Pan-Cancer Project vormt een ongeëvenaarde doorbraak in de strijd tegen kanker. Het goede nieuws is dat een vroege detectie van de ziekte mogelijk is. De wetenschappers kennen nu specifieke genetische mutaties en weten nu ook wanneer die kunnen optreden.Die nieuwe kennis van de sequentie en de chronologie van oncogene mutaties geeft een beter inzicht in de mechanismen die ten grondslag liggen aan kanker. Dat kan ons ook op het spoor zetten van nieuwe diagnostische tests om kanker veel sneller te detecteren, wat dan weer de overlevingskansen zal verhogen. Ook kan/zal dat belangrijke therapeutische implicaties hebben. Als de mutaties die ten grondslag liggen aan de kanker, geïdentificeerd zijn, kan een meer gerichte en effectievere behandeling op maat worden uitgedokterd. Mooie vooruitzichten dus.Referenties: Nature, 5 februari, doi: 10.1038/s41586-020-1969-6, doi: 10.1038/d41586-020-00213-2 en doi: 10.1038/d41586-020-00308-w, en 6 februari 2019, doi: 10.1038/s41586-019-1907-7