Het vaccin van AstraZeneca zou een belangrijke versnelling in de vaccinatiecampagne betekenen. Een echte "gamechanger". Dit draaide ietwat anders uit. Van niet geschikt voor ouderen tot niet geschikt voor jongeren. De afleveringen in de AstraZeneca-saga zijn haast niet te tellen. De opeenstapeling van voorvallen en de gebrekkige communicatie errond hebben het vertrouwen in het vaccin volledig doen kelderen.

Het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) keurde het AstraZeneca-vaccin eind januari goed zonder leeftijdsgrens. Toch werd het gebruik ervan in ons land beperkt tot de groep van 18- tot 55-jarigen, omdat er in de eerste klinische studies onvoldoende gegevens waren over de werkzaamheid bij ouderen. Dat zorgde voor ongerustheid.

Daarnaast was er de discussie over de effectiviteit van het Oxford-AstraZeneca-vaccin. Het zou veel minder effectief zijn (60%) dan dat van BioNTech-Pfizer en Moderna (beide 90%) in het voorkomen van COVID-19-symptomen. Vakbonden van medisch personeel in meerdere landen eisten dan ook vaccindoses van Pfizer in plaats van AstraZeneca-doses.

Op basis van de gegevens waarover we nu beschikken, weten we dat alle vaccins 100% beschermen tegen ziekenhuisopname en overlijden. En al na de eerste dosis van het AstraZeneca-vaccin verhoog je de bescherming tegen milde infectie tot 75 à 77%.

Begin maart besliste de Hoge Gezondheidsraad dat er voldoende wetenschappelijke onderzoeken zijn die aantonen dat het vaccin bij alle leeftijdsgroepen werkzaam is en ging België over tot het toedienen van het AstraZeneca-vaccin bij elke volwassene.

En de levering...

Midden maart kwamen er meer berichten binnen van landen die stopten met het toedienen van het vaccin. Aanleiding was dat er verschillende gevaccineerden, vooral jonge vrouwen, na hun inenting tromboseklachten kregen. In tegenstelling tot onze buurlanden drukte België niet op de pauzeknop en bleven we het AstraZeneca-vaccin verder toedienen.

Het EMA onderzocht 169 gevallen van een zeldzame trombosecomplicatie op een totaal van 34 miljoen vaccinaties met AstraZeneca in heel Europa en concludeerde dat er inderdaad een mogelijke link bestaat tussen een trombose in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes en het vaccin van AstraZeneca. Ze stelt echter dat de voordelen van het gebruik van het vaccin nog altijd veel groter en belangrijker zijn dan de risico's op bijwerkingen. Desondanks dit advies besliste België om gedurende één maand enkel 55-plussers in te enten met het AstraZeneca-vaccin.

Een ander punt van zorg in deze saga was en is de onbetrouwbaarheid van AstraZeneca inzake de levering van de vaccins. In het eerste kwartaal van 2021 werd maar een kwart van de beloofde 120 miljoen doses geleverd aan Europa. Daarop besliste Europa verstrengingen door te voeren op vlak van exportcontroles op vaccins die in de EU zijn geproduceerd.

Mensen zelf laten kiezen

Deze voortdurende incidenten hebben het vertrouwen in het AstraZeneca-vaccin ondermijnd. De publieke perceptie is ernstig beschadigd en dat imago is nog moeilijk te herstellen. Zeker in een periode waarin antivaxers volop mist spuien rond vaccins en daardoor mogelijke twijfelaars overtuigen om zich toch niet te laten vaccineren, is het noodzakelijk om met de juiste informatie en duidelijke antwoorden naar de burger te stappen.

Huisartsen moeten dagelijks tientallen vragen beantwoorden over het AstraZeneca-vaccin. "Ik heb ooit een trombose gehad, is het wel veilig?" of "Ik neem bloedverdunners, is het wel veilig?" of "Ik wil zwanger worden, is het wel veilig?"

Dan moet je uitleggen dat vaccins nooit 100% veilig zijn en vooral de risico's bespreken. Zowel het risico dat je loopt als je je niet laat inenten als wanneer je je wel laat vaccineren. Je laat de positieve gevolgen voor de samenleving zien als voldoende mensen zich laten vaccineren tegen het coronavirus. Maar je toont vooral wat het belang is voor de persoon zelf. Uiteindelijk is het dan aan de patiënt om de afweging te maken.

Artsen hebben geen evidente opdracht. Door de prikstops en de vragen rond tromboses wordt gesuggereerd dat het vaccin onveilig is en gaan meer mensen twijfelen. Uiteindelijk zullen daardoor mensen afhaken die zich anders wel hadden laten vaccineren met een ander vaccin, maar die nu die vrije keuze niet hebben. De vraag rijst of het toch niet beter zou zijn om mensen zelf te laten kiezen welk vaccin ze krijgen en zo onze vaccinatiegraad op te krikken.

Bij de laatste bevraging van de Grote Coronastudie van De Universiteit Antwerpen begin april blijkt dat de vaccinatiebereidheid een dieptepunt heeft bereikt. Het aandeel vaccinweigeraars steeg van 3% naar 8%. Ruim een op de tien geeft aan zich "zeker niet" of "waarschijnlijk niet" te laten vaccineren tegen het coronavirus.

Open en helder communiceren

Deze week zouden de eerste vaccins van Johnson & Johnson geleverd worden in ons land; een vaccin waar iedereen lang naar heeft uitgekeken. Je hebt er maar één prik van nodig en het kan een versnelling betekenen in de vaccinatiestrategie.

Door een betere communicatie kunnen we hopelijk een tweede vaccinsaga vermijden

België schort de geplande vaccinaties met het Johnson & Johnson-vaccin voorlopig echter op. Dit nadat de Verenigde Staten beslisten om tijdelijk te stoppen met vaccineren vanwege het risico op trombose dat bij het gebruik van het vaccin kan ontstaan. Het ging hierbij om zes gevallen op een totaal van 6,8 miljoen toegediende vaccins.

Met het Johnson & Johnson-vaccin, dat net zoals AstraZeneca een vectorvaccin is, dreigen we verzeild te geraken in een gelijkaardig verhaal. Dat moeten we te allen tijde vermijden. Het beste dat de overheid nu kan doen, is open en helder communiceren.

Het is belangrijk dat je eerlijk bent over een bijwerking, vertelt dat de kans erop ontzettend klein is en dat de kans om COVID-19 te krijgen en daar ernstige complicaties aan over te houden veel groter is. Ga pal achter de boodschap staan dat de overheid het veilig én belangrijk vindt om te blijven prikken. Door een betere communicatie kunnen we hopelijk een tweede vaccinsaga vermijden.

Het vaccin van AstraZeneca zou een belangrijke versnelling in de vaccinatiecampagne betekenen. Een echte "gamechanger". Dit draaide ietwat anders uit. Van niet geschikt voor ouderen tot niet geschikt voor jongeren. De afleveringen in de AstraZeneca-saga zijn haast niet te tellen. De opeenstapeling van voorvallen en de gebrekkige communicatie errond hebben het vertrouwen in het vaccin volledig doen kelderen.Het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) keurde het AstraZeneca-vaccin eind januari goed zonder leeftijdsgrens. Toch werd het gebruik ervan in ons land beperkt tot de groep van 18- tot 55-jarigen, omdat er in de eerste klinische studies onvoldoende gegevens waren over de werkzaamheid bij ouderen. Dat zorgde voor ongerustheid.Daarnaast was er de discussie over de effectiviteit van het Oxford-AstraZeneca-vaccin. Het zou veel minder effectief zijn (60%) dan dat van BioNTech-Pfizer en Moderna (beide 90%) in het voorkomen van COVID-19-symptomen. Vakbonden van medisch personeel in meerdere landen eisten dan ook vaccindoses van Pfizer in plaats van AstraZeneca-doses.Op basis van de gegevens waarover we nu beschikken, weten we dat alle vaccins 100% beschermen tegen ziekenhuisopname en overlijden. En al na de eerste dosis van het AstraZeneca-vaccin verhoog je de bescherming tegen milde infectie tot 75 à 77%.Begin maart besliste de Hoge Gezondheidsraad dat er voldoende wetenschappelijke onderzoeken zijn die aantonen dat het vaccin bij alle leeftijdsgroepen werkzaam is en ging België over tot het toedienen van het AstraZeneca-vaccin bij elke volwassene.En de levering...Midden maart kwamen er meer berichten binnen van landen die stopten met het toedienen van het vaccin. Aanleiding was dat er verschillende gevaccineerden, vooral jonge vrouwen, na hun inenting tromboseklachten kregen. In tegenstelling tot onze buurlanden drukte België niet op de pauzeknop en bleven we het AstraZeneca-vaccin verder toedienen.Het EMA onderzocht 169 gevallen van een zeldzame trombosecomplicatie op een totaal van 34 miljoen vaccinaties met AstraZeneca in heel Europa en concludeerde dat er inderdaad een mogelijke link bestaat tussen een trombose in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes en het vaccin van AstraZeneca. Ze stelt echter dat de voordelen van het gebruik van het vaccin nog altijd veel groter en belangrijker zijn dan de risico's op bijwerkingen. Desondanks dit advies besliste België om gedurende één maand enkel 55-plussers in te enten met het AstraZeneca-vaccin. Een ander punt van zorg in deze saga was en is de onbetrouwbaarheid van AstraZeneca inzake de levering van de vaccins. In het eerste kwartaal van 2021 werd maar een kwart van de beloofde 120 miljoen doses geleverd aan Europa. Daarop besliste Europa verstrengingen door te voeren op vlak van exportcontroles op vaccins die in de EU zijn geproduceerd.Mensen zelf laten kiezenDeze voortdurende incidenten hebben het vertrouwen in het AstraZeneca-vaccin ondermijnd. De publieke perceptie is ernstig beschadigd en dat imago is nog moeilijk te herstellen. Zeker in een periode waarin antivaxers volop mist spuien rond vaccins en daardoor mogelijke twijfelaars overtuigen om zich toch niet te laten vaccineren, is het noodzakelijk om met de juiste informatie en duidelijke antwoorden naar de burger te stappen.Huisartsen moeten dagelijks tientallen vragen beantwoorden over het AstraZeneca-vaccin. "Ik heb ooit een trombose gehad, is het wel veilig?" of "Ik neem bloedverdunners, is het wel veilig?" of "Ik wil zwanger worden, is het wel veilig?"Dan moet je uitleggen dat vaccins nooit 100% veilig zijn en vooral de risico's bespreken. Zowel het risico dat je loopt als je je niet laat inenten als wanneer je je wel laat vaccineren. Je laat de positieve gevolgen voor de samenleving zien als voldoende mensen zich laten vaccineren tegen het coronavirus. Maar je toont vooral wat het belang is voor de persoon zelf. Uiteindelijk is het dan aan de patiënt om de afweging te maken. Artsen hebben geen evidente opdracht. Door de prikstops en de vragen rond tromboses wordt gesuggereerd dat het vaccin onveilig is en gaan meer mensen twijfelen. Uiteindelijk zullen daardoor mensen afhaken die zich anders wel hadden laten vaccineren met een ander vaccin, maar die nu die vrije keuze niet hebben. De vraag rijst of het toch niet beter zou zijn om mensen zelf te laten kiezen welk vaccin ze krijgen en zo onze vaccinatiegraad op te krikken.Bij de laatste bevraging van de Grote Coronastudie van De Universiteit Antwerpen begin april blijkt dat de vaccinatiebereidheid een dieptepunt heeft bereikt. Het aandeel vaccinweigeraars steeg van 3% naar 8%. Ruim een op de tien geeft aan zich "zeker niet" of "waarschijnlijk niet" te laten vaccineren tegen het coronavirus.Open en helder communicerenDeze week zouden de eerste vaccins van Johnson & Johnson geleverd worden in ons land; een vaccin waar iedereen lang naar heeft uitgekeken. Je hebt er maar één prik van nodig en het kan een versnelling betekenen in de vaccinatiestrategie. België schort de geplande vaccinaties met het Johnson & Johnson-vaccin voorlopig echter op. Dit nadat de Verenigde Staten beslisten om tijdelijk te stoppen met vaccineren vanwege het risico op trombose dat bij het gebruik van het vaccin kan ontstaan. Het ging hierbij om zes gevallen op een totaal van 6,8 miljoen toegediende vaccins. Met het Johnson & Johnson-vaccin, dat net zoals AstraZeneca een vectorvaccin is, dreigen we verzeild te geraken in een gelijkaardig verhaal. Dat moeten we te allen tijde vermijden. Het beste dat de overheid nu kan doen, is open en helder communiceren.Het is belangrijk dat je eerlijk bent over een bijwerking, vertelt dat de kans erop ontzettend klein is en dat de kans om COVID-19 te krijgen en daar ernstige complicaties aan over te houden veel groter is. Ga pal achter de boodschap staan dat de overheid het veilig én belangrijk vindt om te blijven prikken. Door een betere communicatie kunnen we hopelijk een tweede vaccinsaga vermijden.