'Ondanks de dreigingen blijf ik optimistisch'

Is artificiële intelligentie een bedreiging voor het beroep van arts? Zal artificiële intelligentie artsen, bijvoorbeeld radiologen, kunnen vervangen? Bent u daar bang voor? Moeilijk te zeggen, maar ik ben niet zo bang. Je kan artificiële intelligentie op verschillende manieren bekijken. Bij medische beeldvorming kan artificiële intelligentie worden ingezet om letsels op te sporen die anders misschien moeilijk te zien zijn. Studies hebben aangetoond dat de radioloog bij het lezen van een mammografie soms niet ziet wat artificiële intelligentie wel detecteert. Dat hangt met name af van de ervaring van de radioloog. Je moet de arts helpen letseltjes op te sporen die anders over het hoofd zouden worden gezien. Artificiële intelligentie kan zeker helpen. Je kan AI ook gebruiken om een grote hoeveelheid beeldvormingsonderzoeken, die routinegewijs worden uitgevoerd op de intensive care bijvoorbeeld, te protocolleren. Nagenoeg elke dag wordt bijvoorbeeld een röntgenfoto van de thorax gemaakt. De arts hoeft die daarom nog niet allemaal te bekijken. Artificiële intelligentie kan nuttig zijn, maar het moet redelijk blijven. In sommige specialismen kan een probleem ontstaan, maar het is nog te vroeg om daar uitspraken over te doen. Is het denkbaar dat banale operaties zoals cataractchirurgie bijvoorbeeld worden uitgevoerd door een 'machine', waar de patiënt dan gaat in zitten zoals bij een opticien? Dat zou kunnen. Maar opnieuw, cataractchirurgie vergt een bijzonder hoge precisie. Aan het CHU worden elke dag meerdere cataractoperaties uitgevoerd. Meerdere oogartsen zijn erin gespecialiseerd. Het is moeilijk te voorspellen. ChatGPT is in zeer korte tijd enorm geëvolueerd. Dat heeft iedereen verrast. Robots zoals Da Vinci zijn veeleer 'assistenten' van de chirurg, die het toestel in de hand houdt. Die chirurgie bestaat nu al 20 jaar en heeft toch niet zo'n vlucht genomen als oorspronkelijk gedacht, en wel om verschillende redenen, waaronder de hoge kostprijs. Wat met artificiële intelligentie en met name ChatGPT en avatars als zoekrobot? Kunnen artsen en studenten geneeskunde artificiële intelligentie gebruiken om hun kennis te verbeteren, met als keerzijde van de medaille: studenten, die hun thesis niet meer zelf schrijven? Dat zou uiteraard een catastrofe zijn. Ik ben ervoor gewonnen om AI als zoekrobot te gebruiken als het instrument aan- vullende, gerichte informatie oplevert. Een voorbeeld: de evolutie van het elektronisch patiëntendossier. Bij het nemen van beslissingen zou artificiële intelligentie kunnen helpen om alle elementen van het elektronisch patiëntendossier aan elkaar te koppelen, bijvoorbeeld als de patiënt een voorgeschiedenis van kanker, trauma, een longziekte en vaatlijden heeft. Idem voor de recente richtlijnen, die zouden kunnen worden gekoppeld aan de gegevens van het elektronisch patiëntendossier met het oog op een geneeskunde op maat. We proberen nu een evidentiegebaseerde geneeskunde toe te passen op geleide van gerandomiseerde studies. In dergelijke studies worden echter zeer veel exclusiecriteria gehanteerd. Vaak kom je dan tot een conclusie over een nieuw geneesmiddel dat is uitgetest na uitsluiting van een groot aantal patiënten. Uiteraard moet de studie statistisch krachtig genoeg zijn. Anders zou het geneesmiddel niet in de handel worden gebracht. Maar die exclusiecriteria resulteren in een over het algemeen zeer homogene patiëntenpopulatie. Daaruit afleiden dat die resultaten dan voor iedereen gelden, is waarschijnlijk echter niet correct. Als je verder wil gaan, moet je de publicaties en de richtlijnen in de literatuur koppelen aan de precieze elementen van de patiënt die je wil behandelen. De arts kan dat doen voor elke patiënt met een complexe voorgeschiedenis, maar dat neemt enorm veel tijd in beslag. Dat is niet doenbaar. AI zou volgens mij soelaas kunnen bieden. Het zou progressief moeten worden geïntegreerd in het elektronisch patiëntendossier. Ik ben ook hoogleraar humane biofysiologie en heb dus veel studenten. Sommigen gebruiken AI om hun onderzoek uit te voeren. In de geneeskunde is dat waarschijnlijk minder het geval dan in de humane wetenschappen en de rechten. Want op de thesis na zijn er weinig schrijfopdrachten tijdens het gemeenschappelijke traject in de geneeskunde. Neemt niet weg dat de universiteit bijzonder waakzaam moet zijn. Denkt u dat uw collegae klaar zijn om sjoemelen te achterhalen? Ik denk het niet. 'Klassieke' fraude is al moeilijk te herkennen. Studenten zijn zeer ingenieus. In Frankrijk heeft een tiental studenten ongeveer hetzelfde geschreven ... en zij zijn tegen de lamp gelopen. Een doctoranda fysica heeft me verteld dat wat ChatGPT levert er soms wetenschappelijk kan uitzien, maar toch volledig fout kan zijn. Moet je stelselmatig factchecken? Ik denk het wel. Voor mij is dat duidelijk. Artificiële intelligentie kan zich vergissen, ook al omdat de laatste gegevens niet altijd beschikbaar zijn. Je moet je ook afvragen over welke gegevens artificiële intelligentie kan beschikken? Wat heeft men in het 'geheugen' gestopt? Heeft de artificiële intelligentie al dan niet toegang tot het internet? Beperkt ChatGPT zich tot 2021? Ik denk dat de input wat recenter is. Maar het is inderdaad een bekommernis. Je moet het controleren. Als arts zoekt u informatie op op Google. Denkt u dat artificiële intelligentie, die de informatie levert zonder dat je er moeite voor moet doen, de overhand zal halen op Google en andere zoekrobots? Dat is moeilijk te zeggen. Elektrische auto's zullen auto's met een verbrandingsmotor moeten vervangen, maar wanneer zal dat zo zijn? In de geneeskunde gebruiken we veel vaker PubMed dan Google. PubMed is to the point en gericht. Zoekrobots blijven nuttig omdat ze heel veel hits geven. Maar alles hangt af van de zoektermen, die je invoert. Het lijkt een goed idee om AI en zoekrobots parallel te gebruiken. In de huisartsgeneeskunde wordt al gebruik gemaakt van teleconsultatie. Zou het op middellange termijn mogelijk zijn bij lichte kwaaltjes contact op te nemen met een artificiële intelligentie voor een 'eerste advies'. Als dat niet bevredigend is, zou je je dan nog altijd kunnen wenden tot een 'menselijke' huisarts ... Misschien wel. We proberen minitriage- tests te ontwikkelen. Er worden enkele vragen gesteld aan de patiënt en op grond daarvan wordt verwezen naar de spoedafdeling of eerstelijnsarts. Zo zou je het werk van de overbelaste spoedgevallendiensten kunnen verlichten. Maar wat is 'een kwaaltje'? Een trauma van de enkel, dat kan een verstuiking of een fractuur zijn. Zonder radiografie kan je de diagnose niet stellen. Je zou artificiële intelligentie kunnen gebruiken op het preoperatief spreekuur anesthesie, met name wat geneesmiddelen betreft, die de patiënt al dan niet mag innemen. Teleconsultatie gebeurt overigens vaak in de vorm van een videoconferentie. Dat is gecompliceerd en hangt af van de situatie. Het risico bestaat dat de patiënt niet naar de juiste dienst wordt verwezen, maar dat is wellicht ook zo als patiënten dr. Google raadplegen. Er zijn zoveel klachten momenteel. Zou een 1733-nummer, dat gedeeltelijk gebaseerd is op artificiële intelligentie, een mogelijkheid zijn? Dat zou kunnen, maar voorzichtigheid is geboden. Je moet dat allemaal uittesten en het hangt af van de omstandigheden. Ik beschouw artificiële intelligentie als iets positiefs als je ze intelligent gebruikt. Maar anderzijds maakt ook de intelligentie van de mens fouten. De mens moet het toestel goed afstellen - denk aan de gerobotiseerde lijnrechters bij het tennis bijvoorbeeld. Volgens mij zal dat bij robotgeassisteerde chirurgie vergelijkbaar zijn: de technicus en de chirurg, mutatis mutandis, zullen waakzaam moeten zijn. Er is een tekort in veel specialismen. Zou je met artificiële intelligentie de taken kunnen delegeren? Misschien. In de medische beeldvorming is er weinig of geen tekort. Wel is er een prangend tekort aan verpleegkundigen. Aan het CHU van Luik werken circa 2.000 verpleegkundigen. Dat zijn er 200 te weinig. In gesprekken met Franse en Amerikaanse collegae heb ik vastgesteld dat dat ook zo is in die landen. Kan artificiële intelligentie het werk van verpleegkundigen doen, bijv. de distributie van geneesmiddelen, de parameters nemen, verpleegkundige anamnese, wondzorg, ... Wat vermag artificiële intelligentie in die context? Een robot zou geneesmiddelen kunnen uitdelen. Uiteraard is er een risico op ontmenselijking, maar als een verpleegkundige, die verantwoordelijk is voor 15 bedden, maar voor de helft kan zorgen, is dat al niet beter voor de patiënt. Is er in uw ziekenhuis een cel voor artificiële intelligentie, die daarover nadenkt? Zijn de hoofdartsen en de bestuurders zich wel bewust van die ongeëvenaarde revolutie in de geschiedenis van de mensheid? We beschikken niet over een specifieke cel. In mijn afdeling informatietechnologie denken we daarover na, meer bepaald in een Europees kader. We hebben echter geen multidisciplinaire cel ad hoc opgericht. Ik denk niet dat iedereen mee is. Lopen we (en Europa in het algemeen) achterop? Ja, zeker in vergelijking met sommige Aziatische landen. Denkt u dat artificiële intelligentie van het type Terminator of 2001: a space odyssey de macht zou kunnen nemen, ook in de geneeskunde? Neen. Ik ben niet pessimistisch of catastrofistisch. Ik ben geneeskunde gestart in 1982. In het begin van de jaren tachtig begonnen we te spreken van personal computers - er waren er maar enkele. Toen al vroegen we ons af of computers de controle zouden overnemen. Hoe zit het met de burgerlijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid met betrekking tot artificiële intelligentie? Kan een arts of een andere zorgverstrekker zich verschuilen achter de machine om te ontsnappen aan zijn verantwoordelijkheid? Neen. De arts draagt nog altijd de uiteindelijke verantwoordelijkheid. Maar een wettelijk en regelgevend kader is belangrijk. We denken daarover na op de Koninklijke Academie voor Geneeskunde.