Klimaat in een breder perspectief

Een van de opvallende aspecten in de huidige virale pandemie is dat de politiek zich laat leiden door de wetenschap. Epidemiologen en virologen wegen sterk op de besluitvorming. Dat was en is in het klimaatbeleid wel anders. De gevolgen van klimaatverandering zijn niet zo lineair en letaal als die van covid-19, waardoor overheden de klimaatboot makkelijker kunnen afhouden en zelfs gewoon negeren. Daarin zou nu verandering kunnen komen. Het is goed om daarbij alle beschikbare kennis op een rijtje te zetten. Dat is wat ingenieur en klimaatwetenschapper Bart Verheggen uitmuntend doet in Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering.De auteur schept duidelijkheid in een complex en multidisciplinair kennisveld. Hij laat zien wat we wel weten (en dat is best veel) en wijst aan waar en hoe twijfelzaaiers of tegenstanders de hiaten in de kennis misbruiken. Verheggen is een ideale factchecker die in minder dan 170 bladzijden veel informatie helder, genuanceerd en onbevooroordeeld neerzet. Hij komt tot nuchtere vaststellingen. Wat wij als individuele burgers ook doen, er zal een systeemverandering moeten komen en daarbij spelen bedrijven en vooral het beleid een cruciale rol.Ondertussen zijn er mensen met een 'klimaatburn-out'. Ze dragen het gewicht van de wereld op hun schouders, zien de gigantische dreiging van klimaatverandering en vragen zich, depressief en schuldbewust, af wat zij daar in vredesnaam aan moeten doen. Voor hen is er nu een zelfhulpboek, geschreven en getekend door 'visueel consultant' en self-made communicatiepsycholoog Anabella Meijer. Het is een handboek voor iedereen die een "superhero mindset" wil ontwikkelen, want "in actie komen kan leuk zijn".Eerste hulp bij klimaatverandering staat voor zelfgroei en persoonlijke ontwikkeling: verander jezelf, dan ziet de wereld er minder erg uit. Het had een parodie van Van Kooten & De Bie kunnen zijn, maar het is bloedernstig. Geschreven met een overweldigende naïviteit in een taaltje doorspekt met jeukwoorden en modieus Engels is het ongetwijfeld inspirerend voor iedereen die niet kan of wil wachten tot de wetenschappelijke, geopolitieke en globaal-economische hefbomen gevonden zijn om dit wereldprobleem aan te pakken.Verheggen nuanceert de Meijeriaanse focus op individuele zelfontplooiïng in de laatste regels van zijn boek: het is niet nutteloos om je voetafdruk te verkleinen, maar niet voldoende. Ondertussen is nadenken en praten over de staat van de planeet belangrijk want daarmee beïnvloed je ook anderen. Nadenken over planetaire processen is wat Salomon Kroonenberg, emeritus hoogleraar geologie aan de Technische Universiteit Delft, al heel zijn leven doet. Hij is altijd een mild-kritische observator geweest van de klimaatheisa, vanuit het perspectief van de diepe geologische tijd. In zijn nieuwste Kantelpunt doet hij dat als geprivilegieerde gast bij PRIDE, Pontocaspian Biodiversity Rise and Demise.Dit Europese multidisciplinaire onderzoeksproject, uitgevoerd door een team van geologen en biologen uit 20 landen, bestudeert de opkomst en ondergang van de Pontokaspische biodiversiteit, waarbij 'Pontocaspian' staat voor de regio Zwarte Zee-Kaspische Zee. Kroonenberg laat zien hoe intensief en spannend het technische en intellectuele werk is dat komt kijken bij het begrijpen van wat er de laatste 34 miljoen jaar in die regio gebeurd is. Want hoe valt te verklaren dat de oorspronkelijke flora en fauna van de Kaspische Zee in de 20ste eeuw plots verdwenen is? Is er een verband met de overbevissing en stroperij op de steur? Hebben de zeespiegelstijgingen er mee te maken? Zijn er ook prehistorische uitstervingen geweest? Of ligt het aan de recente globale klimaatverandering? En hoe lees je dat af aan aardlagen en fossielen?Het is fact finding van de bovenste plank, helder geschreven en rijk geillustreerd. De kantelpunten in de biodiversiteit van de Kaspische Zee blijken model te staan voor die van de hele aarde. Er bestaat geen evenwicht in de natuur, zo suggereert Kroonenberg. Na de de tektoniek, de rivieren, het klimaat, de zeespiegel en de ijstijden is nu de mens de laatste natuurlijke factor in de rij die voor een biodiversiteitscrisis zorgt. We zijn een invasieve soort die de natuur herschept, met of zonder klimaatverandering.