...

De screening in Wallonië verschilt niet fundamenteel van die in Vlaanderen of Brussel. Dat is logisch, want er is een protocolakkoord over de samenwerking tussen de federale overheid en de gemeenschappen en gewesten. In Wallonië worden drie soorten kankers preventief opgevolgd: borstkanker, dikkedarmkanker (of colorectale kanker) en baarmoederhalskanker. Een decreet over nieuwe programma's van preventieve geneeskunde ter bestrijding van kanker doorloopt momenteel het wetgevend proces in het zuiden van het land. "Een eerste lezing van dit decreet werd op 31 augustus 2023 door de Waalse regering goedgekeurd. We wachten nu op het advies van de Gegevensbeschermingsautoriteit. Het is een tekst die het mogelijk maakt om kankerscreening op een bestendige manier te organiseren via een accreditatiesysteem. We willen drie soorten kanker screenen: borstkanker, maar ook dikkedarm- en baarmoederhalskanker", aldus de Waalse minister van Volksgezondheid Christie Morreale. "Wij vinden het essentieel om deze screeningsprogramma's permanent in te passen in het algemene systeem van gezondheidsbevordering en preventie. En daarnaast is het ook belangrijk om de synergieën te versterken door de integratie van al deze actoren." Borstkanker vormt het grootste werkterrein bij de drie kankerscreenings, gezien het grote aantal gevallen per jaar. En er is werk aan de winkel, want in oktober gaf Christie Morreale in de Waalse Gezondheidscommissie enkele cijfers vrij. In 2019 onderging 60% van Belgische vrouwen uit de doelgroep een screening. Wallonië lag onder het nationale gemiddelde met maar 53%. En amper 6% van de vrouwen die voor een mammografie werden uitgenodigd deed dit ook effectief. Dit is duidelijk te weinig. "De technische procedure voor de mammotest is dezelfde in alle gewesten, met dezelfde nomenclatuurcode", verduidelijkt Michel Candeur, adjunct-coördinator van het Centre Communautaire de Référence pour le dépistage des cancers (CCR): "De doelgroep is ook identiek: vrouwen tussen 50 en 69 jaar. Voorlopig toch, want we bekijken of het mogelijk is die leeftijdscategorie uit te breiden naar 45 tot 74 jaar. Om die aanpassing te staven moet er wel wetenschappelijk bewijs voorhanden zijn en ook budget worden vrijgemaakt, want de vergoeding hangt af van het Riziv." De patiënten in Wallonië worden door het CCR uitgenodigd om een mammografie te laten uitvoeren. "Elk regionaal centrum nodigt de mensen die onder hun bevoegdheid vallen uit voor een mammotest. Het stramien is overal min of meer hetzelfde: tijdens de maand van hun verjaardag, het ene jaar de pare en het andere jaar de onpare, zodat de hele bevolking om de twee jaar aan bod komt. De uitnodigingsbrief doet dienst als voorschrift, zodat de mensen niet eerst naar hun huisarts hoeven te gaan. De brief lijst de 77 erkende centra in Wallonië op", vervolgt Michel Candeur. Het gaat hier om een uitnodiging, geen vooraf vastgelegde afspraak. "Het mechanisme van de automatische afspraak is één van de middelen om de deelname aan een georganiseerde screening te verhogen. Maar het is ook zo dat een aantal vrouwen zich al laat screenen door hun huisarts of gynaecoloog (via een borstcontrole, n.v.d.r.). Daarom denken we dat dit systeem in Wallonië moeilijk toepasbaar is, omwille van de gewoontes die vrouwen hier hebben ontwikkeld", legt Christie Morreale uit. "Dit kan in Vlaanderen werken, maar beantwoordt misschien niet aan de noden in ons gewest. In een rapport van de Kankerstichting worden ook andere mogelijkheden naar voor geschoven, zoals nagaan wat de redenen zijn die mensen ervan weerhouden om deel te nemen aan een screening of de uitwisseling van gegevens vergemakkelijken. Op basis van die kennis kunnen we onze inspanningen dan richten op het publiek dat we tot nu toe nog niet hebben kunnen bereiken." Er bestaan kwaliteitsindicatoren om zowel de effectiviteit als de efficiëntie van de maatregelen van het CCR te evalueren. "Op dezelfde manier maken we evaluaties van de prestaties van radiologen en gespecialiseerde technici in medische beeldvorming. Dit is één van onze taken: het beoordelen van de kwaliteit van alle onderzoeken die in het kader van de screenings worden uitgevoerd. We publiceren elk jaar rapporten en maken vergelijkingen met andere gewesten en met de rest van Europa", detailleert Michel Candeur. "Wat betreft borstkanker volgen we de Europese aanbevelingen", gaat de adjunct-coördinator van het CCR verder. "Wallonië levert goed werk voor elke indicator die Europa aanbeveelt om in de gaten te houden, met uitzondering van de participatiegraad aan de publieke screenings in de leeftijdsgroep van 50-69 jaar. 40% van deze doelgroep neemt niet deel en dat is te veel. Dat de screenings gratis zijn, blijkt niet voldoende om hardnekkige gewoontes te veranderen." De deelname aan georganiseerde screenings is groter in Vlaanderen dan in Brussel en Wallonië: een kwestie van cultuur. "Zonder in de grote clichés te vervallen, er zijn wel degelijk culturele verschillen. Dat is duidelijk. Vlamingen lijken meteen meer te participeren, terwijl er aan Franstalige kant wat trager wordt gereageerd. In Vlaanderen zijn er niet verrassend ook nog steeds meer middelen beschikbaar dan in de andere twee gewesten. Dat verschil is niet enorm, maar het helpt wel bij het organiseren van campagnes rond preventie en gezondheid." De screening voor dikkedarmkanker is sinds 2009 operatief in het Waalse Gewest. Wallonië voldoet daarbij ook aan de Europese aanbevelingen op dit gebied en behaalt goede resultaten voor elke indicator. "De deelnamegraad aan de screening stijgt gestaag, dus we zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. Het objectief is om goed te communiceren met de professionals in de gezondheidszorg om hen ervan te overtuigen dat de screenings doeltreffend zijn (zie kader)." Net als bij borstkanker is de darmkankerscreening gratis voor de patiënten. De doelgroep bestaat hier uit mensen tussen de 50 en 74 jaar. Er zijn twee manieren om een screening te krijgen: ofwel doen patiënten het zelf en vragen ze om een colonoscopie - in dat geval is het niet gratis - of ze doorlopen het georganiseerde screeningsproces, via een zelftest die ze thuisgestuurd krijgen. "In dit opzicht bestaan er wel enkele verschillen tussen de gewesten. In Brussel wordt de zelftest verdeeld via apotheken. In Vlaanderen en Wallonië worden de zelftests verzonden naar de personen van de doelgroep", legt Michel Candeur uit. De screening op baarmoederhalskanker tenslotte zal in 2024 operationeel zijn, volgens hetzelfde principe als de screening voor de andere kankers. Daarvoor gaat men langs bij een professional voor een uitstrijkje, dat vervolgens naar een erkend laboratorium wordt gestuurd. De screening wordt elke drie jaar uitgevoerd vanaf de leeftijd van 25 tot 64 jaar. Deze regeling zal in de toekomst veranderen, met een HPV-detectie vanaf 30 jaar.