...

Een Longevity Blue Zone is een regio waar de bevolking een uitzonderlijk hoge levensverwachting heeft, wat ook inhoudt dat het aantal honderdjarigen er hoger is dan elders (1). Specialist ter zake is prof. Michel Poulain. Hij is astrofysicus van opleiding, maar heeft zich achteraf bekwaamd in historische demografie. Daardoor sloot hij zich aan bij de onderzoeksgroep International Database on Longevity, een netwerk dat wereldwijd de leeftijd van honderdjarigen documenteert. In 2000 stelde hij vast dat er in de bergen van Sardinië bijzonder veel honderdjarigen woonden - hij toonde aan dat deze personen wel degelijk meer dan honderd jaar oud waren. "Met mijn onderzoeksgroep hebben we voor ieder van de veertig honderdjarigen die we aantroffen, de leeftijd nagetrokken", legt Michel Poulain uit. "In het dorp waar we de meeste honderdjarigen aantroffen, waren er maar liefst 56 op een totaal van 3.000 inwoners. Omdat ik door het verschijnsel gefascineerd raakte, ging ik naar Okinawa in Japan, naar Nicoya in Costa Rica en naar Ikaria in Griekenland. Uiteindelijk kwam ik op Martinique terecht." "Binnen de International Database on Longevity zetelt er een comité voor het onderzoek van personen met zeer hoge leeftijd (boven 110 jaar) - de superhonderdjarigen, zeg maar. Dat comité identificeerde tweehonderd van deze mensen in Frankrijk. Daarvan leefden er acht op Martinique en acht op Guadeloupe, veel meer dan wat men kon verwachten op basis van de leeftijd." Martinique staat al langer bekend voor de hoge levensverwachting van de 350.000 mensen die er wonen. In 2019 startte Michel Poulain er een telling van het aantal honderdjarigen. "Op 1 januari 2023 waren er op Martinique vierhonderd honderdjarigen, tweemaal meer per aantal inwoners dan in Frankrijk sensu stricto (de Metropool)", stelt de demograaf vast. "En overigens viermaal meer dan in België. Berekend op dezelfde prevalentie zouden er in ons land twaalfduizend honderdjarigen moeten zijn, terwijl we er maar drieduizend tellen." Het onderzoek wees ook uit dat inwoners van Martinique vaker een zeer hoge leeftijd bereiken als ze op hun geboortegrond blijven dan als ze bijvoorbeeld naar Frankrijk migreren. Tussen 1898 en 2022 was de kans om honderd jaar te leven op Martinique hoger dan 2%, wat overeenstemt met één op de vierhonderd neonaten. Aan de hand van deze telling werd Martinique uitgeroepen tot de vijfde Blue Zone ter wereld, naast de vier zones die hoger al werden opgesomd. Verschillende hypothesen komen naar voren om deze situatie te verklaren. Enerzijds bestaat de bevolking van Martinique grotendeels uit de afstammelingen van slaven, onder wie alleen de sterksten overleefden. Daarnaast zijn het klimaat en de leefstijl - neem de tijd om te leven - gunstig. Ten slotte kan men de sociale zekerheid en de gezondheidszorg als adequaat bestempelen. Als Michel Poulain naar een regio trekt om er het statuut van de honderdjarigen te beoordelen, reist hij van dorp naar dorp om bevolkingsregisters te bestuderen, maar ook om deel te nemen aan het leven van de lokale bevolking: "Op Martinique woonde ik de 108ste verjaardag van Léonie bij. Ze is nog altijd in goede gezondheid, ook op cognitief vlak. Ze woont onder één dak met haar dochter (87 jaar) en haar kleindochter (67 jaar). In de Blue Zones kom ik in aanraking met de menselijke dimensie van een lange levensverwachting. Mensen zijn er optimistisch, hebben een speciale leefstijl en kennen geen stress. Hun geheim is multifactorieel." "Ik wil echt wel multifactoriële analyses maken. Als men kijkt naar de regio rond de Middellandse Zee, dan ziet men dat er tweemaal meer honderdjarigen zijn in Sardinië dan in Sicilië. Er zijn honderdjarigen op Kreta, Rhodos, Cyprus, maar niet op Malta of Madeira. Terwijl al deze streken hetzelfde klimaat en dezelfde eetgewoonten hebben." Het concept van Blue Zone maakt het mogelijk factoren te ontdekken die gerelateerd zijn aan een hoge levensverwachting, want de inwoners hebben allicht dezelfde genetische kenmerken, worden vanaf de kinderleeftijd aan dezelfde omstandigheden blootgesteld, voeden zich bij voorkeur met lokale producten en leven in dezelfde omgeving, zowel fysisch als menselijk. Onderzoek in de Blue Zones heeft zeven principes aan het licht gebracht: natuurlijke lichaamsbeweging, gezonde voeding (lokale producten eigen aan het seizoen, geen overdaad), geen stress, voldoende slapen, sterke familiebanden, een sterk sociaal weefsel (eerbied voor de oudere generaties,...), respect voor de planeet en een doel hebben in het leven. "Geloof in het bestaan van een opperwezen is bijzonder uitgesproken bij de honderdjarigen", stelt Michel Poulain nog vast. "De spirituele dimensie is niet verwaarloosbaar, ze komt bovenop de rest."