...

Filip Zutterman is koorleider van het Regenboogkoor. "Door te zingen triggeren we verschillende plaatsen in de hersenen", vertelt hij. "Daardoor kunnen we de apathie bij mensen met dementie doorbreken. Een liedje herkennen en meezingen uit hun jeugdjaren of van de openingsdans op hun huwelijk, dat roept telkens weer ontroering op. Sommigen zingen meteen de teksten mee, anderen kennen enkel nog fragmenten en neuriën de rest. Daarom doen kerstliedjes, of liedjes uit de oude doos, het altijd goed. Het zingen prikkelt ook de gebieden van de motoriek en de taal in de hersenen. Bij het zingen komen naar verluidt ook chemische processen in de hersenen op gang, en er worden stoffen geproduceerd die een geluksgevoel oproepen." Het Regenboogkoor bestaat uit bewoners van het Woonzorgcentrum Den Olm in Bonheiden. Ze verzamelen wekelijks samen met familieleden, vrijwilligers, dirigent en pianist. "Iedere persoon met dementie die mee wil zingen, heeft liefst een familielid naast zich", vertelt Filip Zutterman."Het effect is vaak enorm. Als kinderen ervaren dat hun ouder met dementie hen nauwelijks of niet meer herkent, en ze zien hen daar apathisch zitten, vragen ze zich af: ' Wat doe ik hier?' Ze komen nog slechts zelden, of nog maar kort, op bezoek. We merken dat samen zingen heldere momenten creëert waarop mensen met dementie weer aanspreekbaar zijn. En dan blijven de kinderen na de repetitie vanzelf nog even napraten. Op een keer kwam er een dochter van een bewoner naar me toe die zei: ' Mijn moeder zingt terwijl ze al een jaar niet meer spreekt.' Een vrouw met jong dementie herkende haar man niet meer en als hij haar durfde aanraken duwde ze hem van haar af. Door samen te zingen werd het contact hersteld en gaf zij hem aan het einde van de repetitie weer een kus. Als pastor in het WZC vind ik die sociale insteek heel belangrijk. Door het zingen bloeien mensen open. Ze worden opeens vrolijk. Ze zeggen weer dingen, pakken de hand van zoon of dochter vast en er ontstaat opnieuw contact." Het Regenboogkoor zingt wekelijks tijdens de repetities. Naar buiten treden, zoals op de recente Open Monumentendag in Antwerpen, doen ze maar zelden. Toch waren ze in 2019 al te gast bij de paus in Rome. "We gaan nooit op stap zonder dat er een familielid en zorgkundigen bij zijn", vertelt Filip Zutterman. "Dat biedt hen een stevige vertrouwensbasis. Op zich is dat al een ongelooflijk cadeau om eens een uitje te maken met iemand die altijd bij hen is. Ik geloof nogal in de presentiebenadering van Andries Baart. Niet armoede is het grootste probleem, wel het niet meer meetellen in de maatschappij. Dat is voor mensen met dementie ook zo. Het is belangrijk dat we ze blijven betrekken. Ze raken de logica van de taal misschien wel kwijt, maar ze behouden toch een ongelooflijke neus voor beleving. Ze voelen snel aan of ze erbij horen of niet, of wanneer iemand om hen geeft. Daarin spelen het non-verbale en de mimiek een belangrijke rol. Daarom loop ik tijdens de repetities ook voortdurend tussen hen in. Ik kom uit een gezin met twee dove ouders: handentaal is mijn eerste taal, en doventaal is een zeer arme taal waarbij je veel mimiek en gebaren moet toevoegen. Ik merk dat ze mij herkennen en dat er een band opgebouwd wordt." "De paus zei dat deze mensen kwetsbaar zijn, maar dat ze door het zingen tederheid in de wereld brengen", gaat Filip Zutterman verder. "En inderdaad, door samen te zingen herstellen ze sociale contacten. Als je een opname zou beluisteren van de liedjes die we op Open Monumentendag zongen, zal je wellicht snel op de pauzeknop drukken. Maar dat zingen betekent voor hen, hun familie en begeleiders, maar ook voor het publiek dat hen aan het werk ziet, heel veel. Op die momenten worden er heel wat zakdoeken bovengehaald." "Daarom pleit ik er ook voor bij de verantwoordelijke politici, zoals Wouter Beke, om deze mensen niet in de kou te laten staan", besluit Filip Zutterman. "Ongeveer de helft zit in een rolstoel, er is heel wat logistiek en hulpverlening nodig om met hen naar buiten te kunnen treden. En toch is het belangrijk om dat af en toe te kunnen doen zodat deze mensen zich niet overbodig gaan voelen. Zonder extra financiële hulp is dit echter niet mogelijk."