Door de jarenlange inspanning van de huisartsen, de recente rol van de thuisverpleegkundige en de sensibiliseringsacties van de apothekers blijft de griepvaccinatie in Vlaanderen vrij goed standhouden. Toch mogen we hier niet in berusten.

De artsen bereiken een niet gering percentage van de bevolking via hun consultaties en huisbezoeken. Dit wordt door de thuisverpleegkundigen goed aangevuld bij de patiënten waar ze dagelijks of meermaals in de week komen. Ondanks dit performante systeem blijkt in de apotheek dat toch verschillende patiënten, ook uit de risicogroepen, uit de boot te vallen. Om de artsen en de verpleegkundigen bij te staan, zijn 2/3 van de apothekers bereid deze specifieke risicopatiënten op te sporen, te sensibiliseren en indien gewenst ook te vaccineren. Op deze manier zou de apotheker het werk van de arts en de verpleegkundige kunnen ondersteunen zonder met hem in concurrentie te gaan.

"Samen komen is een begin. Samen blijven is vooruitgang. Samenwerken is succes", stelde Henry Ford. Deze drie krachtige zinnen vormen de perfecte samenvatting voor een performante éérstelijnswerking, mede dankzij de vorming van eerstelijnszones: de (voorlopige) zorgraad kan bij uitstek de plek zijn om te praten over samenwerking. Inzet: de zorg voor de burger/patiënt verbeteren waar mogelijk.

Het verhogen van de vaccinatiegraad (zoals hierboven al kort geschetst) kan zo een thema zijn, die op het lokale vlak met en tussen lokale zorgverstrekkers wordt besproken, waar welzijnsactoren en lokale besturen een ondersteunende rol kunnen spelen. Apothekers kunnen en willen hier een actieve rol spelen.

Laat ons ook even over het federale muurtje kijken en onderzoeken of het gras groener is bij de buren, oftewel 'hoe is het gesteld met de vaccinatiegraad in andere landen'?

#allensamen kunnen we er concreet voor zorgen dat de vaccinatiegraad stijgt

In een groeiend aantal landen wordt de apotheker nauwer betrokken bij het toedienen van het griepvaccin. In Argentinië, Australië, Canada, Costa Rica, Denemarken, Filipijnen, Ierland, Libanon, Nieuw Zeeland, Portugal, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Zwitserland en recent nu ook in Frankrijk en Estland dient de apotheker in de apotheek zelf het griepvaccin toe (Rosado & Bates, 2016; Ordre national des pharmaciens, 2019).

Sinds het griepseizoen 2017-2018 kunnen apothekers in bepaalde regio's in Frankrijk (Nouvelle-Aquitaine en Auvergne-Rhône-Alpes, sinds 2018-2019 ook in Hauts de France en Occitane) eveneens griepvaccins toedienen en zo nog meer meehelpen om de vaccinatiegraad te verhogen. Risicopersonen die vorig jaar gevaccineerd werden, kwamen in aanmerking voor vaccinatie in de apotheek. Meer dan 50% van de apotheken in de testregio's (2809 apotheken in totaal) namen deel aan dit project. In het eerste jaar van dit pilootproject werden maar liefst 159.139 personen in de apotheek gevaccineerd tegen het griepvirus door een officina-apotheker. Omwille van het succes wordt de griepvaccinatie door de apotheker in zijn apotheek in Frankrijk veralgemeend in 2019-2020. Daarbij wordt gefocust op patiënten die reeds eerder een griepvaccin via de huisarts toegediend kregen.

Een data-analyse in Ierland toonde aan dat 23% van de personen die zich lieten vaccineren in de apotheek eerder nog geen griepvaccin ontvangen hadden; van deze groep behoorde maar liefst 83% tot de risicopopulatie (Finnegan, 2018).

In alle landen waar het uitvoeren van een vaccinatie tegen de griep in de apotheek werd ingevoerd, heeft dat geleid tot een algemene stijging van de vaccinatiegraad (Isenor JE, 2016) (McCondach M., 2015).

Wanneer de apotheker de rol als vaccinator tegen griep krijgt toebedeeld, dan moet hij in de landen waar dat reeds gangbaar is, aan een aantal voorwaarden voldoen (Rosado & Bates, 2016).

Zo dient de apotheek te beschikken over een afgesloten privacy-ruimte zodat de privacy van de patiënt wordt gerespecteerd. Tevens dient de apotheker een adequate en geattesteerde opleiding met goed gevolg te hebben volbracht. Verder zou het binnen een Vlaamse context aangewezen zijn dat de apotheker (indien hij zou mogen vaccineren) de andere vaccinatoren ( huisartsen, verpleegkundigen, bedrijfsgeneeskundige diensten,..) op de hoogte brengt via Vaccinet en vice versa natuurlijk.

Debat voeren

Terug naar België: het is vanzelfsprekend dat het debat over deze randvoorwaarden op een gelijkwaardige basis tussen de verschillende overheden en belanghebbende zorgverstrekkers (in de eerste plaats, artsen, verpleegkundigen en bedrijfsgeneeskundige diensten) met de sector wordt gevoerd.

Bovendien kunnen apothekers aan de hand van het Gedeeld Farmaceutisch Dossier van de patiënt risicopatiënten identificeren op basis van leeftijd en gebruikte medicatie. Reeds verschillende jaren lopen er bij de Vlaamse apothekers acties om griepvaccinatie te promoten. Die gegevens kunnen bijvoorbeeld aan data van de huisartsen uit het Globaal Medisch Dossier gekoppeld worden om doelgroepen nog scherper te identificeren en #samensterk aan populatiemanagement te doen.

#allensamen kunnen we er concreet voor zorgen dat de vaccinatiegraad stijgt. We kunnen deze doelstelling bereiken door een geïntegreerde aanpak met artsen en verpleegkundigen en zeker ook met andere zorgverstrekkers. Om te beginnen kunnen we samen werken in Vaccinet of eVax, gericht sensibliseren, schrijven ter registratie, nu van aflevering, mogelijks in de toekomst van toediening vaccin. Dan, maar nu al voor te bereiden, op populatieniveau opvolgen en beheren: het model van de eerstelijnszones is daarvoor bij uitstek geschikt. Hier ligt een uitdaging voor het kersverse Vivel. Ook de bedrijfsgeneeskundige diensten vaccineren. Die data dienen ook transparant consulteerbaar te zijn opdat we een goed en volledig beeld krijgen van de vaccinatiegraad van de bevolking.

Verder druk ik de wens uit dat we snel regeringen krijgen, met bevoegde ministers van welzijn, volksgezondheid en gezin, die tevens aandacht hebben voor de rol die de huisapotheker kan spelen in buurtgerichte en geïntegreerde zorg met focus op preventie en farmaceutische zorg.

Mag ik langs deze weg dus oproepen tot dialoog en om werk te maken van samenwerking, elk vanuit zijn sterktes en met respect voor ieders rol. Voor de apotheker is dat de reden om zich constructief in te zetten voor het welslagen van de (re)organisatie van de éérste lijn, via onder meer sterke zorgraden.

Enkele beleidsaanbevelingen

Met ongeveer 2.500 apotheken in Vlaanderen en Brussel, vormen de apothekers een dicht en wijdverspreid web. De apotheek is een uiterst toegankelijke plaats en voor velen een bron van laagdrempelige informatie over hun gezondheid. De apotheker kan dan ook op verschillende vlakken bijdragen aan de gezondheidszorg en doet dat nu al volop. Een warm en zorgzaam Vlaanderen geeft aandacht aan de lokale apotheker met belangrijke taken inzake preventie, gezondheidsbegeleiding en sensibilisatie. VAN formuleerde zeven beleidsaanbevelingen voor een duurzame en maatschappelijke relevante apotheeksector:

  • Apothekers helpen mee aan de ontwikkeling, implementatie en uitrol van de digitale kluizen voor gegevensdeling in de eerstelijnsgezondheidszorg en de functionaliteit van het multidisciplinair gedeeld medicatieschema. Apothekers zijn een belangrijke partner voor een performant transmurale gegevensdeling.
  • Apothekers moeten kunnen rekenen op ondersteuning van interdisciplinaire samenwerking in de eerstelijnsgezondheidszorg, voortbouwend op lopende initiatieven en netwerken met behoud van de toegekende middelen (pilootprojecten geïntegreerde zorg, lokale multidisciplinaire netwerken, eerstelijnszones...).
  • Apothekers hebben een kerntaak te vervullen inzake medicatiebeleid in woonzorgcentra: implementatie van de aanbevelingen van de ComeOn-studie in woonzorgcentra, met name door de organisatie van interprofessioneel overleg, de hervorming van de opleiding van betrokken zorgverstrekkers, de economische transparantie van de sector, de ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren voor oudere residentiële personen en het invoeren van een coördinerend en raadgevend apotheker.
  • Apothekers verdienen een structurele erkenning en integratie in het preventiebeleid en in de projecten die gevoerd worden in de gemeenschappen op het gebied van gezonde levensstijl. Hiervoor is een aangepaste vergoeding nodig.
  • Samenwerking met apothekers voor de sensibilisering van de bevolking voor vaccinatie, voor gemeenschapsprogramma's voor vaccinatie en daarmee samenhangend het verhogen van de vaccinatiegraad en voor gegevensdeling over de vaccinatiestatus via de bestaande digitale platformen (Vaccinnet).
  • Nieuwe samenwerkingsmodellen voor apothekers in de eerstelijnsgezondheidszorg ondersteunen en promoten, door het openstellen en/of heroriënteren van VIPA en Impulseo-financiering en/of andere financieringsmodellen.
  • Apothekers werken mee aan een dementievriendelijke eerstelijnszone. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benoemde dementie in 2017 als een prioriteit voor de volksgezondheid en stelde een actieplan op rond dementie. In dit actieplan formuleert de WHO zeven verschillende actiedomeinen, waaronder beeldvorming van dementie en dementievriendelijke initiatieven, risicoreductie (preventie), diagnostiek, behandeling, zorg en ondersteuning voor de patiënt en de mantelzorgers. We herkennen deze actiedomeinen in FAZODEM-project rond dementie, dat we willen verderzetten in een multidisciplinaire context op niveau van de eerstelijnszones. Meer info over het FAZODEM-project is hier terug te vinden.
Door de jarenlange inspanning van de huisartsen, de recente rol van de thuisverpleegkundige en de sensibiliseringsacties van de apothekers blijft de griepvaccinatie in Vlaanderen vrij goed standhouden. Toch mogen we hier niet in berusten. De artsen bereiken een niet gering percentage van de bevolking via hun consultaties en huisbezoeken. Dit wordt door de thuisverpleegkundigen goed aangevuld bij de patiënten waar ze dagelijks of meermaals in de week komen. Ondanks dit performante systeem blijkt in de apotheek dat toch verschillende patiënten, ook uit de risicogroepen, uit de boot te vallen. Om de artsen en de verpleegkundigen bij te staan, zijn 2/3 van de apothekers bereid deze specifieke risicopatiënten op te sporen, te sensibiliseren en indien gewenst ook te vaccineren. Op deze manier zou de apotheker het werk van de arts en de verpleegkundige kunnen ondersteunen zonder met hem in concurrentie te gaan."Samen komen is een begin. Samen blijven is vooruitgang. Samenwerken is succes", stelde Henry Ford. Deze drie krachtige zinnen vormen de perfecte samenvatting voor een performante éérstelijnswerking, mede dankzij de vorming van eerstelijnszones: de (voorlopige) zorgraad kan bij uitstek de plek zijn om te praten over samenwerking. Inzet: de zorg voor de burger/patiënt verbeteren waar mogelijk.Het verhogen van de vaccinatiegraad (zoals hierboven al kort geschetst) kan zo een thema zijn, die op het lokale vlak met en tussen lokale zorgverstrekkers wordt besproken, waar welzijnsactoren en lokale besturen een ondersteunende rol kunnen spelen. Apothekers kunnen en willen hier een actieve rol spelen.Laat ons ook even over het federale muurtje kijken en onderzoeken of het gras groener is bij de buren, oftewel 'hoe is het gesteld met de vaccinatiegraad in andere landen'?In een groeiend aantal landen wordt de apotheker nauwer betrokken bij het toedienen van het griepvaccin. In Argentinië, Australië, Canada, Costa Rica, Denemarken, Filipijnen, Ierland, Libanon, Nieuw Zeeland, Portugal, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Zwitserland en recent nu ook in Frankrijk en Estland dient de apotheker in de apotheek zelf het griepvaccin toe (Rosado & Bates, 2016; Ordre national des pharmaciens, 2019).Sinds het griepseizoen 2017-2018 kunnen apothekers in bepaalde regio's in Frankrijk (Nouvelle-Aquitaine en Auvergne-Rhône-Alpes, sinds 2018-2019 ook in Hauts de France en Occitane) eveneens griepvaccins toedienen en zo nog meer meehelpen om de vaccinatiegraad te verhogen. Risicopersonen die vorig jaar gevaccineerd werden, kwamen in aanmerking voor vaccinatie in de apotheek. Meer dan 50% van de apotheken in de testregio's (2809 apotheken in totaal) namen deel aan dit project. In het eerste jaar van dit pilootproject werden maar liefst 159.139 personen in de apotheek gevaccineerd tegen het griepvirus door een officina-apotheker. Omwille van het succes wordt de griepvaccinatie door de apotheker in zijn apotheek in Frankrijk veralgemeend in 2019-2020. Daarbij wordt gefocust op patiënten die reeds eerder een griepvaccin via de huisarts toegediend kregen. Een data-analyse in Ierland toonde aan dat 23% van de personen die zich lieten vaccineren in de apotheek eerder nog geen griepvaccin ontvangen hadden; van deze groep behoorde maar liefst 83% tot de risicopopulatie (Finnegan, 2018).In alle landen waar het uitvoeren van een vaccinatie tegen de griep in de apotheek werd ingevoerd, heeft dat geleid tot een algemene stijging van de vaccinatiegraad (Isenor JE, 2016) (McCondach M., 2015).Wanneer de apotheker de rol als vaccinator tegen griep krijgt toebedeeld, dan moet hij in de landen waar dat reeds gangbaar is, aan een aantal voorwaarden voldoen (Rosado & Bates, 2016). Zo dient de apotheek te beschikken over een afgesloten privacy-ruimte zodat de privacy van de patiënt wordt gerespecteerd. Tevens dient de apotheker een adequate en geattesteerde opleiding met goed gevolg te hebben volbracht. Verder zou het binnen een Vlaamse context aangewezen zijn dat de apotheker (indien hij zou mogen vaccineren) de andere vaccinatoren ( huisartsen, verpleegkundigen, bedrijfsgeneeskundige diensten,..) op de hoogte brengt via Vaccinet en vice versa natuurlijk. Debat voerenTerug naar België: het is vanzelfsprekend dat het debat over deze randvoorwaarden op een gelijkwaardige basis tussen de verschillende overheden en belanghebbende zorgverstrekkers (in de eerste plaats, artsen, verpleegkundigen en bedrijfsgeneeskundige diensten) met de sector wordt gevoerd. Bovendien kunnen apothekers aan de hand van het Gedeeld Farmaceutisch Dossier van de patiënt risicopatiënten identificeren op basis van leeftijd en gebruikte medicatie. Reeds verschillende jaren lopen er bij de Vlaamse apothekers acties om griepvaccinatie te promoten. Die gegevens kunnen bijvoorbeeld aan data van de huisartsen uit het Globaal Medisch Dossier gekoppeld worden om doelgroepen nog scherper te identificeren en #samensterk aan populatiemanagement te doen. #allensamen kunnen we er concreet voor zorgen dat de vaccinatiegraad stijgt. We kunnen deze doelstelling bereiken door een geïntegreerde aanpak met artsen en verpleegkundigen en zeker ook met andere zorgverstrekkers. Om te beginnen kunnen we samen werken in Vaccinet of eVax, gericht sensibliseren, schrijven ter registratie, nu van aflevering, mogelijks in de toekomst van toediening vaccin. Dan, maar nu al voor te bereiden, op populatieniveau opvolgen en beheren: het model van de eerstelijnszones is daarvoor bij uitstek geschikt. Hier ligt een uitdaging voor het kersverse Vivel. Ook de bedrijfsgeneeskundige diensten vaccineren. Die data dienen ook transparant consulteerbaar te zijn opdat we een goed en volledig beeld krijgen van de vaccinatiegraad van de bevolking. Verder druk ik de wens uit dat we snel regeringen krijgen, met bevoegde ministers van welzijn, volksgezondheid en gezin, die tevens aandacht hebben voor de rol die de huisapotheker kan spelen in buurtgerichte en geïntegreerde zorg met focus op preventie en farmaceutische zorg.Mag ik langs deze weg dus oproepen tot dialoog en om werk te maken van samenwerking, elk vanuit zijn sterktes en met respect voor ieders rol. Voor de apotheker is dat de reden om zich constructief in te zetten voor het welslagen van de (re)organisatie van de éérste lijn, via onder meer sterke zorgraden.