Recent verscheen er een adviserend rapport van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW): "Planetary Health. An emerging field to be developed".
Op Prinsjesdag, de derde dinsdag van september, was er in Nederland een symposium dat tot de volgende conclusie kwam: "De aarde heeft ons niet nodig, maar wij de aarde wel".
De klimaatcrisis is al in volle glorie, onze gezondheid staat zwaar onder druk. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) staat de grootste gezondheidscrisis van de 21ste eeuw voor de deur.
Het thema van "planetaire gezondheid" is in België nog grotendeels onontgonnen terrein, allicht omdat het een nieuw wetenschapsdomein is. Vandaar dit stukje als een wake-up call want klimaat en gezondheid hebben vele raakvlakken.
De synthese gemaakt door de Intergovernmental Panel on Climate Change (2022) rapporteerde zowel fysieke als mentale gezondheidsproblemen. Zoals we met zijn allen ondervinden, veranderen de levensomstandigheden op Planet Earth ingrijpend.
De media berichten onophoudelijk over bosbranden, hittegolven, overstromingen en extreme droogte. Door de mondiale milieuveranderingen kunnen er ernstige gezondheidsrisico's ontstaan. Directe effecten (storm, overstroming, droogte, bosbrand, hittegolf), indirecte effecten (verminderde waterkwaliteit, luchtvervuiling, infectieziekten) en zeer indirectie effecten (psychologische effecten) in de lucht, op het water, vegetatie op het land, hebben impact op de gezondheid.
De associaties tussen de gezondheid en de natuur zijn complex.
Wat al vaststaat is dat er meer mentale stoornissen (angst, depressie, posttraumatisch stress stoornis (PTSS)), allergieën, cardiovasculaire pathologieën, respiratoire ziekten, infectieziekten, allerlei letsels en potentiële vergiftigingen optreden.
Het thema 'planetaire gezondheid' is in België nog grotendeels onontgonnen terrein
Planetaire gezondheid staat nog in zijn kinderschoenen. In 2015 werd er door de Rockefeller Foundation en de Lancet Commission een definitie van planetaire gezondheid gelanceerd. Ze werd in 2021 echter geherdefinieerd: "a solutions-oriented, transdisciplinary field and social movement focused on analyzing an
d addressing the impacts of human disruptions to Earth's natural systems on human health and all life on Earth". Door het holistisch karakter onderscheidt planetaire geneeskunde zich van milieugeneeskunde. Voor het verbeteren van gezondheid op populatieniveau zijn interdisciplinaire benaderingen noodzakelijk.
Het is dan ook nog eens een breed, multidisciplinair en ook transdisciplinair vakgebied, wat betekent dat er samenwerking met niet-wetenschappelijke en sociale partners gezocht moet worden. Nieuwe coalities en partnerships tussen medici, de "clinicians for planetary health" (C4PH), gezondheidswetenschappers, natuurwetenschappers, gedrags- en sociale wetenschappers, geesteswetenschappers, dienen plaats te grijpen zodat er productieve verbindingen ontstaan. Er dient vermeden te worden dat het wetenschappelijk onderzoek teveel versnippert.
In 2016 werd Down Under in Sydney de eerste "professor in de planetaire gezondheid" aangesteld, in 2022 aan de Universiteit van Maastricht: wanneer volgt er een leerstoel in België?
De planetaire gezondheid vereist sowieso medisch activisme. "Even with all our medical technologies, we cannot have well humans on a sick planet" (Theoloog Thomas Berry, 1992).