Recent was het weer zover: de klok terugdraaien. Hiep hiep hoera! Een uurtje meer slapen ...
Over de zin en onzin van de winter- en zomertijd, ofwel winter- en zomeruur, is er al menig debat gevoerd. In Het Laatste Nieuws dd. oktober 2023 doet neurologe en slaapspecialiste Inge Declercq (UZA) haar duit in het zakje. Ze vergelijkt de zeven maanden zomertijd met alle dagen fastfood eten! Huh? Appels en peren, weet je wel.
Een vergelijking, gebaseerd op de publicatie van Manfredini et al. (J Clin Med, 2019), die langs alle kanten mank loopt, en die de mythes en misverstanden rond dit thema voedt.
Op de website Gezondheid en Wetenschap werd op 27 maart 2023 door Marleen Finoulst gesteld dat de uurverandering "beperkte impact heeft op de gezondheid".
Ik zal mijn licht er eens op laten schijnen in deze donkere dagen en aantonen dat er effecten op de gezondheid en de veiligheid mét impact plaatsvinden!
Eerst en vooral zal ik in het kort het referentiekader schetsen. In 1892 begon België de tijdzones, met Greenwich als middelpunt (Greenwich Mean Time, GMT), toe te passen. Tegenwoordig wordt vaak het begrip "Universal Time Coordinated" (UTC) in de plaats van GMT gebruikt.
Deze tijdzones zijn gebaseerd op de geografische ligging van de landen ten opzichte van de zon. De kloktijd binnen elk van de 24 tijdzones wordt de "standaardtijd" (ST) per tijdzone genoemd. In het midden van elke tijdzone (de meridiaan) staat de zon om 12 uur standaardtijd op het hoogste punt. In 1940 worden door de Duitse bezetter de klokken gelijkgezet met de Duits-Poolse tijd. In de jaren '70 komt "Daylight Saving Time" (DST) weer in het daglicht te staan vanwege de diverse oliecrisissen en werd omwille van energiebesparing de DST ingevoerd.
Tot op heden is deze "Midden-Europese Tijd" (Central European Time, CET) nog altijd de standaardtijd in West-Europa, terwijl het eigenlijk een tijdzone is die te oostelijk is voor West-Europese ligging.
Momenteel wordt de standaardtijd "wintertijd" genoemd. De standaardtijd is superieur aan DST wat betreft slaap, hartfunctie, alcoholconsumptie en roken. Het psychisch welbevinden, de prestaties op werk en school zijn beduidend beter (Michael Herf, "Why standard time is better", Medium, 2019).
Overstappen naar de 'permanente standaardtijd' op de eigen tijdzone vanuit gezondheids- en veiligheidsperspectief verdient de voorkeur boven 'permanente zomertijd'
Zomertijd heeft ten onterechte een associatie met zomergevoel. DST veroorzaakt meer myocardinfarcten, meer kankers (10-20%), meer diabetes type 2, meer obesitas en zorgt voor meer én ernstigere arbeidsongevallen. Omtrent het optreden van verkeersongevallen spreken de talloze studies elkaar tegen (Carey & Sarma, BMJ Open, 2017). DST zorgt voor meer zonlicht na het werk of school, maar dat verstoort dan weer onze biologische klok. Eén extra uur licht in de avond leidt tot gemiddeld 19 minuten minder slaap. Een late zonopkomst veroorzaakt slaaptekort bij een groot deel van de bevolking. We hebben behoefte aan een "light kick" 's morgensvroeg. Get morning light, sleep better at night.
Belangrijk is om te leven in de "eigen" tijdzone, met voldoende daglicht, met voldoende slaap en volgens het eigen circadiaans ritme (het "chronotype": ochtend- en avondmensen).
In tegenstelling tot de maatschappelijke of sociale klok laat onze biologische klok zich niet makkelijk schakelen: ze wordt immers bepaald door de zon. De "sociale jetlag" is de discrepantie tussen onze sociale en biologische klok ("chronodisruptie"). Onze persoonlijke biologische klok is van fundamentele invloed op onze gezondheid, ons functioneren en ons presteren.
Overstappen naar de "permanente standaardtijd" op de eigen tijdzone (UTC +1) vanuit gezondheids- en veiligheidsperspectief verdient de voorkeur boven "permanente zomertijd" (UTC +2). Misschien is zelfs UTC +0 te overwegen ... (NSWO, Nederlandse Vereniging voor Slaap/Waak Onderzoek, "Zomertijd afschaffen", 2017).