'Artsen zijn best geplaatst om mensenrechten te verdedigen'

Alles begon in 1981, toen dokter Jonathan Fine in het North End Neighborhood Health Center in Boston een telefoontje kreeg van een professor geschiedenis van Harvard. Die was op zoek naar een Spaanssprekende arts die dringend naar Chili wilde vertrekken om er een delegatie te leiden die drie artsen moest bevrijden die onder het brutale regime van Augusto Pinochet 'verdwenen' waren.Zo ging de bal aan het rollen. De week nadien leidde dokter Fine de delegatie die de artsen ging bevrijden. "Ze waren psychologisch geterroriseerd", herinnert hij zich. "Het was een ongelooflijke ervaring. Hun getuigenis, maar ook die van andere overlevenden van gruwelijke folteringen, heeft mijn leven veranderd. Ik was zo geschokt dat ik de jaren nadien mijn medische praktijk heb stopgezet en me voltijds aan dat werk ben gaan wijden."Dat 'werk' betekent de mensenrechten verdedigen in alle uithoeken van de wereld. Want dokter Fine had al snel door dat het netwerk van gekwalificeerde artsen wereldwijd een immense en nog onontgonnen bron was voor de mensenrechtenbewegingen. Daarom richtte hij in 1983 het American Committee for Human Rights op. "Ik had gezien welke enorme impact een individu kan hebben. Hoe we zelfs de koers van een regering konden sturen", herinnert hij zich. "Als artsen is het onze plicht om de gruwel van folteringen te voorkomen."Al gauw kreeg dokter Fine ruggensteun. In 1986 stichtte hij Physicians for Human Rights, samen met de dokters Jane Green Schaller, Robert Lawrence en Carola Eisenberg.Artsen zijn van kapitaal belang voor de verdediging van de mensenrechten. "Geen andere beroepsgroep is beter geplaatst", zegt Donna McKay, uitvoerend directeur van de organisatie sinds 2012. "Artsen worden gedreven door een aantal ethische normen en waarden, met op kop 'primum non nocere'. Het zijn niet louter wetenschappers, maar ook levensredders en beschermers. Het is dus logisch dat artsen zich engageren in een globale beweging voor de verdediging en het behoud van de mensenrechten."Als organisatie roept PHR artsen op om meer te doen dan louter de mensenrechten te verdedigen. "We vragen de zorgverstrekkers om alles te doen wat ze kunnen om gruwelijkheden te voorkomen alvorens ze zich voordoen."De gruwel van de twee wereldoorlogen heeft geleid tot een aantal regels, die ook in oorlogstijd gerespecteerd moeten worden. "Maar die normen gaan voor onze ogen in rook op", betreurt Donna McKay. "Artsen en ziekenhuizen worden geviseerd in Syrië en in Jemen, meedogenloze leiders gijzelen hun eigen volk en verhinderen dat humanitaire hulp tot bij de burgers geraakt. Dat zijn oorlogsmisdaden en actie is nodig, maar de stilte van de internationale gemeenschap is oorverdovend en de misdadigers kunnen ongestraft hun gang blijven gaan." Syrië is daar uiteraard het grootste voorbeeld van. "Sinds het begin van het conflict hebben we 478 aanvallen tegen zorginstellingen vastgesteld, naast 826 overlijdens van medisch personeel."Verder observeerde PHR al bombardementen op ziekenhuizen in Afghanistan, aanvallen op poliovaccinatieteams in Pakistan, blokkades van hulpverleners in Zuid-Soedan en de vernietiging van civiele infrastructuur in Jemen, wat een golf van vermijdbare ziekten heeft veroorzaakt. "Het lijkt misschien evident, maar aanvallen op ziekenhuizen en zorginfrastructuur doden niet alleen artsen en patiënten. Ze brengen het leven van ontelbare mensen in gevaar, want die kunnen zich niet meer laten verzorgen", legt de directrice uit. "Het is een gruwelijke manier om het lijden te verlengen, en het is een msidaad. Zorgverstrekkers wereldwijd, zelfs ver buiten conflictzones, mogen deze misdaden niet ontkennen."De vluchtelingencrisis heeft de oorlog in Syrië tot aan onze grenzen gebracht. Volgens PHR moeten Belgische en Europese artsen blijk geven van leadership, medeleven en steun voor de vluchtelingen en asielzoekers. "Artsen die met vluchtelingen werken, begrijpen ten volle de fysieke en mentale angst die veel mensen doorstaan nadat ze uit oorlogszones zijn weggevlucht. Ze moeten die ervaring aanwenden om op te komen voor deze kwetsbare groepen.")