'Nieuwe beroepsziekten vormen een uitdaging voor de huisarts'

De werkomstandigheden in ons land zijn de afgelopen decennia sterk geëvolueerd en in het kielzog daarvan veranderden ook de beroepsgebonden ziekten. "Klassieke monocausale aandoeningen zoals stoflong of loodintoxicatie zijn quasi verdwenen en hebben plaats geruimd voor meer multifactoriële beroepsgebonden klachten", schetst dokter Ronsmans de context."Vooral musculoskeletale en psychische aandoeningen zijn in opmars en vormen een uitdaging voor de huisarts, zoals ik zelf heb gemerkt tijdens mijn stageperiode. Heel wat patiënten kwamen op consultatie met aandoeningen die vermoedelijk verband hielden met hun werksituatie zoals RSI's en stressgerelateerde psychische klachten. Ik merkte dat ik als huisarts over weinig mogelijkheden beschikte om die patiënten te helpen. Onder meer doordat je natuurlijk geen vat hebt op de werksituatie maar ook omdat ik merkte dat er bij deze patiënten een grote terughoudendheid en angst leefde om die terugkerende problemen aan te kaarten bij hun werkgever. De meesten geloofden bovendien dat zij alleen stonden met hun klachten. Ik ben dan op zoek gegaan naar een manier om die problematiek breder te kunnen aanpakken."Samen met enkele collega's uit zijn stagepraktijk van Geneeskunde voor het Volk in Deurne nam hij contact op met vakbondsvertegenwoordigers. "Dat was de aanzet tot een participatief actie-onderzoek specifiek rond musculoskeletale aandoeningen. Participatief hield in dat de deelnemers - de werknemers uit de supermarktketen - ook betrokken werden bij elke fase van het onderzoek. Het doel was om data te verzamelen die kunnen bijdragen tot een verbetering van de gezondheid van de werknemers."VragenlijstenNaast een literatuurstudie organiseerde dokter Ronsmans in overleg met de vakbondsvertegenwoordigers een enquête bij het personeel van de supermarktketen, aan de hand van een aangepaste versie van de Vragenlijst Bewegingsapparaat. Er werd gepeild naar de prevalentie van zelfgerapporteerde musculoskeletale klachten. Via open vragen werd ook gepolst naar mogelijke oplossingen. De resultaten bevestigden het beeld dat Steven Ronsmans ook in zijn artsenpraktijk was opgevallen."Uit de analyse bleek dat zo'n 98% van de deelnemers aangaven dat ze de laatste 12 maanden in tenminste één lichaamsregio klachten hadden ervaren. Kassamedewerkers signaleerden significant vaker klachten van de nek, schouders of ellebogen.Vooral de repetitiviteit van de bewegingen, hoge belasting van de nek en slecht afstelbare stoelen bleken de voornaamste fysieke risicofactoren. In afdelingen waar personeels leden vaker zware lasten moesten tillen, lag het aantal problemen met heupen en voeten hoger. De meest, genoteerde psychosociale klachten waren werktempo, werkdruk en personeelstekort. Een regressie-analyse toonde aan dat leeftijd, hoge werkdruk, monotone jobinhoud, weinig autonomie en veel klachten van werkstress het meest geassocieerd werden met een hoog aantal musculoskeletale klachten."Collectieve aanpakDe resultaten van de casestudie stroken in grote mate met wat uit de literatuur blijkt over nieuwe beroepsgebonden aandoeningen. "We hebben een aantal risicofactoren voor deze musculoskeletale klachten gedefinieerd binnen deze specifieke werksituatie.Daarnaast kregen we uit de enquête via de open vragen ook potentiële oplossingen aangereikt, zoals beter afstelbare stoelen maar ook extra personeel. Dit toont het nut aan om hierover participatief te werken. In een volgende fase zal vanuit deze resultaten vertrokken worden om bepaalde prioriteiten te leggen. De vakbond zal de studie gebruiken bij het overleg met de werkgever over de nodige aanpassingen. Ook het Comité voor Preventie en de arbeidsgeneesheer worden daarbij betrokken."Dit onderzoek biedt ook een andere kijk op de mogelijke rol die de huisarts kan opnemen. "Als huisarts was ik in dit participatief onderzoek zowel de wetenschapper als de facilitator. De studie suggereert dat huisartsen bij dit type onderzoek een rol kunnen opnemen als gezondheidsadvocaat van de patiënt, in samenwerking met de vakbond en zo een bijdrage kunnen leveren aan de meer collectieve aanpak van beroepsgebonden aandoeningen. Huisartsen kunnen deze methodologie ook perfect toepassen op een bepaalde wijk, of een bewonersgroep van sociale woningen, waar zich gelijklopende aandoeningen voordoen. De kracht van deze collectieve aanpak is net dat patiënten zo beter sociaal beschermd zijn tegen mogelijk ontslag of andere maatregelen. Want het viel ook bij dit onderzoek wel op dat heel wat werknemers bang zijn om over de oorzaak van hun klachten te spreken."Steven Ronsmans heeft zich intussen nog verder verdiept in dit type onderzoek, via een bijkomende gespecialiseerde opleiding over participatief onderzoek in Engeland."Door de veranderde werkomstandigheden zijn mensen vandaag vaak met kortere contracten aan de slag of ze werken in onderaanneming zoals bij vele poetsbedrijven het geval is. Medische dossiers verhuizen niet mee van de ene arbeidsgeneesheer naar de andere. Dat maakt het lastiger om vandaag causale verbanden te leggen tussen werkomstandigheden en aandoeningen, omdat veel van die ziekten onzichtbaar blijven. In heel wat gevallen is de huisarts nog de enige stabiele factor die de medische evolutie kan opvolgen. Via dit soort onderzoeken kunnen we die aandoeningen wel zichtbaar maken."