...

Vaak zien mensen zich op het moment van een zeer moeilijke diagnose zichzelf al sterven en begraven worden. En eens men met een kankerbehandeling start, komt het existentiële heel vaak op de achtergrond te liggen en wordt de focus bij de patiënt gelegd op de behandeling. Maar als de arts na een zoveelste behandeling een bijkomende therapie niet meer zinvol vindt en dit op tafel legt, krijg je kantelmomenten. Dàn komen die existentiële vragen ook weer expliciet naar boven," aldus dr. Desmet.Onze maatschappij denkt veelal in termen van genezing ('cure'). Maar terwijl genezing van de ziekte niet altijd mogelijk is, kan men wel (op spiritueel vlak) een heling kennen tot vlak voor de sterfte. Daarnaast is het voor de bepaling van de juiste zorg en behandeling belangrijk om te weten wat voor mensen betekenis en zin geeft aan het leven. 1Het concept van spiritualiteit bestaat in alle culturen en gemeenschappen en is multidimensionaal. Er bestaat echter geen consensus over het conceptueel kader van spiritualiteit/zingeving. Internationaal wordt getracht hier een definitie aan te geven, maar een allesomvattende definitie ontbreekt.Wanneer het levenseinde nabij komt, stellen mensen zich vaak existentiële vragen zoals 'Waarom overkomt mij dit?', 'Wat gaat er gebeuren als ik sterf?', 'Zal ik herinnerd worden?' of 'Wat is de zin om nog te blijven leven de komende weken?'. Daarnaast kunnen ook religieuze overwegingen en overwegingen omtrent datgene wat waardevol is voor iemand naar boven komen."Bij de opname in onze palliatieve eenheid wordt er op gepaste en discrete wijze gevraagd of de patiënt levensbeschouwelijke ondersteuning wenst, maar spirituele zorg is veel breder dan pastorale zorg. Spiritualiteit gaat over de zin en onzin van wat we hier meemaken. En door de fysische symptoomcontrole te verbeteren, maak je ruimte voor diepere vragen, want niet iedereen is gelovig, maar iedereen is wel spiritueel," aldus Desmet."Wat betreft de acceptatie van een naderend levenseinde, is er geen uitgesproken verschil tussen religieuze en niet-religieuze mensen. Bij beide types zijn er zij die hun noodlot aanvaarden en vertrouwensvol sterven, en zij die heel angstig heengaan. Maar wat we wel zien is dat elk type profijt haalt uit rituelen. Spiritualiteit is ook een vorm van 'ritualiteit', een non-verbale vorm van communicatie. Door rituelen geef je structuur en kanaliseer je met woorden en gebaren diepe emoties die in mensen schuilen en die we vaak niet helemaal uitspreken. Zo brengt iemand op onze eenheid een keer per week een verse roos op elke kamer. Ook organiseren we verschillende keren per jaar een bemoedigende bijeenkomst voor de naasten van overleden patiënten. Daar geven we de naasten een persoonlijke tekst over de overledene, gebonden aan een roos, en bieden we muziek en eten aan. Dat waarderen de mensen echt."Spirituele noden worden vaak niet omgezet in een concrete vraag, omdat men zich van de behoefte niet bewust is of denkt dat het niet nuttig is om er melding van te maken. Er zijn echter wel bepaalde gedragingen die op spirituele noden kunnen wijzen. Dokter Desmet spreekt van een spirituele checklist die dagelijks op zijn eenheid wordt gebruikt, waarbij vijf spanningsvelden worden gebruikt (Diamant-model van Carlo Leget) om de spirituele noden te herkennen: ik en de ander, doen en laten, vasthouden en loslaten, vergeten en vergeven, geloven en weten. 2Elk spanningsveld kent enkele vraagstellingen die helpen het levenseinde bespreekbaar te maken. "De spanningsvelden zijn een poging tot verwoording van wat wij spirituele pijn noemen. Zo kan iemand de controle willen behouden over het tijdstip van zijn zorg of zijn uitvaart al tot in de puntjes regelen (spanningsveld 'doen en laten'). Anderzijds kan het zijn dat iemand zich continu fysiek aan anderen vastklampt of net mensen niet meer dicht bij zich toelaat (spanningsveld 'vasthouden en loslaten').Dan zit die persoon vast in het spiritueel proces. En door die zaken te herkennen en gedrag te vertalen als uitingen van spirituele pijn, kunnen wij lastig of moeilijk te begrijpen gedrag beter kaderen. Het gaat om betekenissen. Heel belangrijk is om niet te oordelen of te veroordelen. Je moet in een team trachten te verstaan waarom die patiënt dat gedrag uit. Zo proberen we de patiënt ruimte te geven opdat die zich iets meer kan ontspannen."Daarnaast kan door zelfobservatie en zelfreflectie de zorgverlener (vb. in de vorm van intervisie) zich bewust worden van de eigen reacties en gevolgen hiervan op de interactie met de patiënt. Ook kunnen zij gebruik maken van meditatieoefeningen en visualisatietechnieken. Tenslotte organiseert de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen workshops omtrent spirituele zorg.