Vroegtijdige diagnose cruciaal bij reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis treft ongeveer 0,5% van de bevolking, vooral rond de leeftijd van vijftig jaar, en komt duidelijk vaker voor bij vrouwen (sex ratio van 3/1). Maar de ziekte kan op elke leeftijd opduiken, ook bij kinderen. De prevalentie is hoger in Noord-Europa dan in de landen rond de Middellandse Zee. Ze wordt beschouwd als een auto-immuunziekte.Prof. Soyfoo, is de etiologie van RA nog een raadsel?Prof. Muhammad Shan Soyfoo: Wat betreft de etiologie is er ongetwijfeld een genetische factor, met dus een familiale voorbeschiktheid, maar de precieze oorzaak van de aandoening is niet gekend. We stellen wel vast dat de aandoening kan optreden na een periode van stress, een infectie of andere trigger. Anderzijds zullen tabaksgebruik, overgewicht en andere milieugebonden factoren een verdere achteruitgang van de klinische toestand nog in de hand werken.Een vroegtijdige diagnose is dus belangrijk, maar hoe wordt die gesteld?Eerst en vooral onderscheidt men twee vormen van RA. Er is de seropositieve variant, goed voor ongeveer 70% van de gevallen, waar de reumafactor en de anti-CCP (cyclic citrullinated peptide) antilichamen in het serum van de patiënt worden gedetecteerd. Hun aanwezigheid en titer zijn een belangrijke indicator voor de evolutie en de ernst van de gewrichtsaantasting. In de resterende 30% van de gevallen is de RA seronegatief, hetgeen de diagnose niet vergemakkelijkt.In een eerste stadium komt de ziekte meestal tot uiting door symmetrische ontstekingen ter hoogte van de kleinere gewrichten, gepaard gaande met een ochtendstijfheid. In het begin is de klassieke radiologie niet erg nuttig, omdat de aantasting van het kraakbeen op de RX-beelden nog niet merkbaar is. Om die letsels te objectiveren zijn echografie en magnetische resonantie performanter.Heeft RA ook een impact op andere organen?Inderdaad, RA beperkt zich niet tot de gewrichten, want het gaat hier ten slotte om een inflammatoire aandoening waarvan de invloed zich op andere organen laat gelden, meer bepaald op het cardiovasculaire stelsel. Naast andere factoren, zoals roken of hypercholesterolemie, stellen we vast dat RA-patiënten anderhalf tot tweemaal vatbaarder zijn voor een cardiovasculaire aandoening. Dat hoeft ons trouwens niet te verbazen, we weten immers al lang dat ontsteking een belangrijke rol speelt in het ontstaansmechanisme van atherosclerose. De inflammatie kan leiden tot een hartdecompensatie van diastolische aard. We moeten ons daar bewust van zijn en alert blijven voor eventuele cardiovasculaire symptomen. We mogen ook niet vergeten dat de medicamenteuze behandeling op dat vlak eveneens bepaalde neveneffecten kan hebben. Long- of nierletsels daarentegen zijn veel zeldzamer.Hoe moet de ziekte worden aangepakt?Het gebruik van de zogenaamde DMARD (Disease Modifying Anti-Rheumatic Drugs)betekent een grote stap voorwaarts in de behandeling van RA. Met deze geneesmiddelen slagen we erin de ontstekingen succesvol te behandelen en de verdere negatieve evolutie af te remmen. Methotrexaat blijft onze eerstelijnsbehandeling. In het begin voegen we er een kleine dosis cortisone aan toe, om een sneller resultaat te bekomen, want vooraleer methotrexaat zijn uitwerking heeft, duurt het toch makkelijk vier tot zes weken. Indien we geen resultaat boeken, stappen we over naar de tweede generatie DMARD, zoals leflunomide en sulfasalazine.Biologicals worden voorbehouden voor ernstige of resistente gevallen. Ze zijn bijzonder doeltreffend, maar heel duur. Het gaat om anti-TNF alfa's (infliximab, etanercept, adalimumab of golimumab), antagonisten van interleukine-6 (tocilizumab, sarilumab, sirukumab), anti-lymfocyten antilichamen (rituximab), inhibitoren van de co-stimulatie van T-lymfocyten (abatacept). Die geneesmiddelen worden subcutaan of intraveneus toegediend, hetgeen hun posologie uiteraard niet vergemakkelijkt. Maar de medicamenteuze behandeling is in volle evolutie. Met de regelmaat van de klok komen almaar nieuwe producten op de markt. Momenteel bestaan er ook kleine moleculen die peroraal worden toegediend, maar die jammer genoeg al even duur zijn.Zijn er ook bijwerkingen aan verbonden?De DMARD tasten wel de immunologische weerstand aan, zodat de patiënten gevoeliger zijn voor infecties. Ze kunnen ook een latente TBC-haard heropflakkeren, maar over het algemeen worden ze goed verdragen en slagen er in de patiënten in die mate te behandelen dat ze terug een zo goed als normaal familiaal en professioneel leven kunnen leiden. De therapie moet worden aangepast naargelang de ernst van de symptomen, het optreden van bijwerkingen en de aanwezigheid van min of meer lange remissies, maar meestal gaat het hier om een levenslange behandeling.Welke rol vervult de huisarts bij de behandeling van RA-patiënten?De huisarts speelt een cruciale rol voor wat betreft de vroegtijdige diagnose. Gewrichtspijn, vooral ter hoogte van de kleine gewrichten, ochtendstijfheid en biologische tekenen van ontsteking moeten bij hem een belletje doen rinkelen. Markers in het serum kunnen de diagnose bevestigen, maar dit is niet altijd het geval, vooral bij seronegatieve vormen. Van zodra de eerste symptomen zijn vastgesteld en er een sterk vermoeden is van beginnende RA, wordt de patiënt best verwezen naar een reumatoloog. Die zal een volledig bilan opmaken, het stadium en de ernst van de ziekte vaststellen en de behandeling opstarten. Hij is trouwens ook de enige arts die DMARD mag voorschrijven, want hun terugbetaling is streng gereglementeerd. U moet weten dat die behandelingen zeer duur zijn en makkelijk 15.000? per jaar kosten. Voor de verdere follow-up is een driemaandelijkse controle meestal voldoende. In elk geval blijft de huisarts de spilfiguur voor de screening van de ziekte en voor de tijdige opsporing en behandeling van bijwerkingen.