...

Een enquête, uitgevoerd in Vlaanderen, Wallonië en Brussel, toont aan dat zo'n 60% van de Belgische vrouwen denkt dat de menopauze een tijdelijke periode is van een jaar of twee. Vrouwen beseffen vaak niet dat het wegvallen van hormonen definitief is, en dat die fase een derde van hun leven beslaat. Een tijdige diagnose van menopauze is cruciaal om klachten en verborgen symptomen aan te pakken. "Want nog zo'n misvatting", volgens prof. Herman Depypere, menopauze-expert en gynaecoloog aan UZ Gent, "is dat vrouwen die klachten moeten leren aanvaarden, omdat de natuur het zo voorzien heeft." De gemiddelde levensverwachting van de Vlaamse vrouw is vandaag net geen 85 jaar. Amper honderdvijftig jaar geleden was dat slechts 46 jaar. In delen van Afrika ligt die leeftijd vandaag op 54 jaar. "De menopauze is een situatie die artificieel ontstaan is doordat we zo lang leven. De genetica en epigenetica evolueren niet in zo'n kort tijdsbestek, daar moeten duizenden jaren over gaan, en de ovariële functie van een vrouw past zich ook niet aan naargelang haar geboorteland. Maar hoe langer vrouwen leven, hoe langer hun neuronen, huid, botten, slijmvliezen en bloedvaten het moeten uithouden zonder de beschermende werking van hormonen. De natuur heeft dat zeker niet zo voorzien", benadrukt prof. Depypere. "Het is goed dat we zo lang leven, maar dan moeten we de levenskwaliteit op latere leeftijd optimaliseren", vindt hij. "Er is nog een grote discrepantie tussen de last die veel vrouwen ervaren in de menopauze en de behandelingen die worden ingezet, die nochtans veilig, efficiënt en goedkoop zijn." 77% van de vrouwen in de menopauze krijgt te maken met klachten als warmte-opwellingen, hartkloppingen, gewrichtspijn, slapeloosheid, vermoeidheid, lusteloosheid, stemmingsstoornissen en libidoverlies. Atrofische vaginitis kan dyspareunie, maar ook dysurie veroorzaken. Ook 'brain fog' is een erkend fenomeen dat zeer veel vrouwen treft. Die symptomen zijn een rechtstreeks gevolg van een tekort aan hormonen, maar de menopauze heeft ook asymptomatische gevolgen: "De bloeddruk en het cholesterolgehalte hebben de neiging om te verhogen en de insulinegevoeligheid kan afnemen. Botten kunnen poreuzer worden. Ook de stofwisseling vertraagt, wat kan leiden tot gewichtstoename", somt prof. Depypere op. Het risico op hart- en vaatziekten, dementie, diabetes type 2 en osteoporose neemt toe in de menopauze. "Hoofdzakelijk bij tengere vrouwen kan er in de eerste maanden na de overgang sprake zijn van heel wat botverlies. Bij vrouwelijke osteoporosepatiënten - dat zijn er in België zo'n 600.000 - vormt osteoporose een grotere doodsoorzaak dan borstkanker", weet prof. Depypere. "De fysieke en mentale klachten, maar ook de stille, onderliggende implicaties van de menopauze dienen geëvalueerd en soms behandeld te worden. Dat vereist een juiste en vroegtijdige diagnose." Het begint met menopauze op te nemen in je differentiaaldiagnose. "Vaak gaat het om vage, aspecifieke klachten. De link wordt niet altijd gelegd", beseft prof. Depypere. "Ik zie geregeld vrouwen op spreekuur die er al een batterij tests en bloedonderzoeken op hebben zitten bij de reumatoloog, omdat ze last hebben van hun gewrichten, of die een hoop medicatie nemen: een antidepressivum, een slaappil, iets voor hun hartritme. In sommige gevallen verklaart de menopauze het volledige klachtenplaatje en kan hormonale suppletie volstaan om alles weer op de rails te krijgen", klinkt het. Ook zonder actieve klachten is de diagnosestelling dus belangrijk. Het uitblijven van de maandstonden, gekoppeld aan hoge serum-FSH-waarden (> 40 IU/l) en een lage oestradiolproductie (E2 < 25 pg/ml) is bewijzend voor menopauze. Ook de leeftijd wordt soms meegenomen als criterium voor de diagnose.(1) "De menopauze is een vorm van hypergonadotroop hypogonadisme: door uitval van de eierstok, is er geen feedback of afremming meer op de hypofyse, die volop gonadotrofines produceert", legt de gynaecoloog uit. "Je kunt dit niet meten onder de pil of minipil, maar wel onder de hormoonspiraal." Het is nuttig om simultaan de schildklier- en glucosewaarden in het bloed te meten, voor het geval die verstoord zijn, en als de vrouw nuchter is, kan je ook het cholesterolprofiel bepalen. "Vergeet ook de bloeddruk niet", voegt prof. Depypere toe. "De helft van de vrouwen boven vijftig heeft een verhoogde bloeddruk door vasculaire veranderingen. Bevraag eventuele klachten, zoals pijn bij betrekkingen of vasomotore symptomen. Het kan vaak al enorm geruststellen om te horen dat hartkloppingen, bijvoorbeeld, gelinkt zijn aan de menopauze. Pols daarnaast naar levensstijlfactoren, de mentale gezondheid en de tevredenheid op het werk." Prof. Depypere heeft dagelijks getuigenissen van succesvolle, hoogopgeleide vrouwen, zonder endogene gevoeligheid voor depressie, die tijdens de menopauze plots door de knieën gaan. Vermoeidheid, psychische klachten en concentratieproblemen kunnen de vrouwen het gevoel geven dat ze het allemaal niet meer rond krijgen. Ze voelen zich 'gesandwiched' tussen een hoge werkdruk en de zorg voor kinderen, kleinkinderen, ouders en schoonouders, of zijn fysiek en emotioneel uitgeput. "Veel vrouwen vallen uit. Ze krijgen de stempel van depressie of burn-out opgeplakt, die een volledige ontkenning weergeeft van de werkelijke, organische oorzaak van de problematiek", zegt prof. Depypere. "Daartegenover staat dat het ziekteverzuim bij menopauzale vrouwen die klachtenvrij of goed behandeld zijn, het laagst ligt van alle werknemers. Deze vrouwen werken ook het meest verbindend, door hun brede sociale bagage en levens- ervaring, en zijn dan ook een grote meerwaarde op de werkvloer." Het type klachten en de impact ervan zijn bepalend voor het beleid en de eventuele stap naar hormonale substitutie. "Er heerst nog veel angst rond het nemen van hormonen - en terughoudendheid om ze voor te schrijven - maar dat is eigenlijk ongegrond", aldus de specialist. "Tegenwoordig bevatten preparaten natuurlijk oestrogeen en natuurlijke progesteron, die zeer veilig zijn voor de borsten. En vrouwen met contra-indicaties (denk aan een verhoogd tromboserisico), mag je wel degelijk suppleren via transcutane oestrogenen." Er zijn gels, sprays, pleisters en pillen, in allerhande doseerschema's. "Het is altijd zinvol om in samenspraak te gaan met de gynaecoloog. Zeker voor vrouwen die wat later starten met hormonen, is een goede medische omkadering nodig", meent de professor. De huisarts blijft de persoon die alle zorg centraliseert, de nodige opvolging garandeert, motiveert voor preventie-onderzoek, zoals uitstrijkjes, etc. "De menopauze gaat over een zeer breed domein, van de fysiotherapeut en verschillende internisten tot soms de psychiater. Als we samenwerken, komen we tot heel mooie resultaten. De huisarts is de sleutel tot die holistische benadering", onderstreept prof. Depypere. Ook vitamine D en calcium kunnen van pas komen, net als NK3-receptorantagonisten tegen 'hot flushes'. Fezolinetant, de eerste NK3-receptorantagonist, kwam dit jaar in juni op de markt en andere moleculen worden verwacht. Wees terughoudend voor dure middeltjes en vitaminesupplementen, die niet medisch onderbouwd zijn. "Promoot liever een gezonde en actieve levensstijl", klinkt het. Er zijn natuurlijk vrouwen die zich gewoon goed voelen en geen specifieke risicofactoren hebben. "Ik houd zeker geen pleidooi pro hormonen. We moeten individueel kijken waar we eventueel supportief kunnen bijspringen. Als er niets moet gebeuren, is dat fantastisch", brengt de gynaecoloog in. "Op gewicht blijven is wel essentieel. Elk jaar een kilootje bijkomen, verhoogt het risico op kanker, cardiovasculaire mortaliteit, chronische ontstekingen en noem maar op." Het is al zeer mooi dat we de kwaliteit van leven positief kunnen beïnvloeden, maar we zouden nog preventiever te werk kunnen gaan. Nieuwe bewijzen tonen dat we dementie selectief kunnen tegengaan door vrouwen die drager zijn van het APOE4-eiwit te behandelen in de menopauze.(2) "Vervolgonderzoek dringt zich op, maar wie weet is dit eiwit een belangrijke marker voor de neuronen, vergelijkbaar met LDL-cholesterol voor de bloedvaten. Idealiter komt er in de toekomst ook een bloedmarker voor botafbraak, zodat we ook osteoporose kunnen bestrijden. Het ultieme doel is dat vrouwen zo lang mogelijk autonoom kunnen leven", besluit prof. Depypere.