De productie en het gebruik van plastic blijft toenemen, en de weerslag daarvan op onze gezondheid is een aandachtspunt. Inhalatie van microplastics en wat dat voor ons lichaam betekent, krijgt de jongste jaren meer en meer aandacht.
...
De meest voor de hand liggende reden om het gebruik van plastic te beperken, is momenteel de weerslag die de productie daarvan heeft op de aanmaak van broeikasgassen. Daarnaast is duidelijk geworden dat we microplastics opnemen via de voeding. In een update van 2024 is de Amerikaanse FDA formeel: er zijn momenteel geen bewijzen dat plastic uit de voeding ongunstige gezondheidseffecten uitoefent.(1) Een recentere onderzoekspiste betreft de inhalatie van microplastics. Plastic vezels werden al meer dan twee decennia geleden ontdekt in chirurgisch afgenomen longweefsel, maar in 2022 vond onderzoek onverwacht hoge concentraties tot diep in de longen.(2) Ook hier geen algemene conclusies rond gezondheidsrisico's voor de algemene bevolking. De schaarse experimentele studies waarover we momenteel beschikken, zijn moeilijk te interpreteren omdat plastic deeltjes sterk verschillen in samenstelling, vorm en grootte, terwijl elk van deze parameters relevant kan zijn voor het effect op weefsels. In vitro zijn er aanwijzingen dat microplastics op het longweefsel een pro-inflammatoir effect uitoefenen, de barrièrefunctie van het epitheel verstoren en oxidatieve stress veroorzaken in het epitheel en de longblaasjes. Epidemiologen blijven waakzaam, zeker omdat instanties zoals het Europese Milieuagentschap schatten dat het productieritme van plastic tegen 2050 driemaal zo hoog zal zijn als vandaag.(3) Een toenemend gebruik van plastic kan ertoe leiden dat er voor steeds meer mensen een kritische drempel overschreden wordt, waardoor gezondheidseffecten aan het licht komen. Men weet ook dat microplastics globaal in hogere concentraties aanwezig zijn binnenshuis dan in de buitenwereld, en meer bepaald in huisstof. De belangrijkste bronnen van microplastics in het milieu zijn cosmetica, textiel (vooral bij het wassen), wegwerpplastic en autobanden (sleet tijdens het rijden). De Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk onderzoek leidt uit de beschikbare gegevens af dat het gebruik van autobanden de belangrijkste bron is van vervuiling door microplastics in de buitenwereld.(4) Bezorgdheid is er vooral voor personen met chronische inflammatoire longziekten, zoals astma en COPD. In de jaren 70 maakte de literatuur melding van een beeld dat meat-wrappers' asthma genoemd werd. Astmaklachten traden op bij vrouwen die in de industrie vlees verpakten en daarbij pvc-folie (polyvinylchloride) doorsneden met een verhitte draad, waarna de verpakking dichtgesmolten werd. Ftaal- zuuranhydride bleek destijds het verantwoordelijke bestanddeel te zijn. Het gaat hier om een specifiek geval van professionele blootstelling, maar meat-wrappers' asthma wordt alsnog aangehaald in recente reviews(5,6) rond de invloed van microplastics op de longen. Onderzoek heeft overigens aangetoond dat inhalatie van verschillende plasticsoorten in de longen van dieren leidt tot infiltratie van ontstekingscellen en/of karakteristieke kenmerken van een astmamodel versterkt. Zo ook voor COPD: epidemiologische gegevens wijzen op de accumulatie van sommige plastics in de longen van COPD-patiënten, maar sprekende gegevens ontbreken om een causaal verband aan te tonen. Substantiëler materiaal is voorhanden rond interstitiële longziekte en longkanker. Interstitiële longziekten beslaan een spectrum van beelden die gepaard gaan met wisselende niveaus van inflammatie in het interstitiële weefsel van de long en mogelijk ook fibrose, waardoor ademnood optreedt. Het alarmsignaal weerklonk in de jaren 70 van de vorige eeuw, toen een abnormaal hoge incidentie van een zeldzame levertumor werd vastgesteld bij personen die in de werksfeer werden blootgesteld aan pvc. Dat was het startschot voor een aantal studies wereldwijd, die aantoonden dat hetzelfde pvc ook aanleiding gaf tot een verhoogd risico op longfibrose en longkanker. Werkers in de industrie worden nu beter beschermd, maar er is bezorgdheid rond het effect van pvc-houdende vloeren die onderhevig zijn aan slijtage en zodoende deeltjes in de omgevingslucht kunnen verspreiden. Longfibrose werd ook gezien bij proefdieren blootgesteld aan polyurethaan. Hoewel er momenteel geen harde bewijzen bestaan voor mogelijke ongunstige gezondheidseffecten van de opname van plastic door ingestie of inhalatie, zetten onderzoekers en gezondheidsautoriteiten aan tot waakzaamheid, op grond van de schaarse, maar verontrustende gegevens. Overigens is het effect van plasticaanmaak op de broeikasgassen op zich een voldoende reden om sober met plastic om te springen. In 2022 tekenden 175 landen in de schoot van de Verenigde Naties de Plastic Pollution Treaty, als een gezamenlijk plan om milieuvervuiling door plastic te beperken.(7) De belangrijkste maatregel daarvan is het verbieden van plastic voor doeleinden waarvoor een alternatief voorhanden is.