...

Meerdere vormen van acute pijn kunnen chronisch worden: lage rugpijn, postoperatieve pijn, neuropathische pijn zoals zoster, complex regionaal pijnsyndroom ... en uiteraard ook bot- en spierpijn (zeer frequent in de algemene bevolking). "Acute pijn kan niet worden vermeden, maar de evolutie ervan hangt vaak af van de houding van de patiënt ... en de arts", zegt prof. Anne Berquin, coördinatrice van het interdisciplinaire centrum voor chronische pijn van de Cliniques universitaires Saint-Luc. "Maar al te vaak wordt rust aangeraden. Aangepaste lichaamsbeweging is nochtans essentieel, niet alleen om de genezing van de weefselletsels te bewerkstelligen, maar ook en vooral om te voorkomen dat de pijn chronisch zou worden." Je moet een jogger de dag na een enkelverstuiking uiteraard niet naar de piste sturen, maar volledige en te lange rust doet meer kwaad dan goed. Er kunnen weliswaar specifieke letsels optreden (bij reumatoïde artritis bijvoorbeeld), die een persisterende pijn kunnen verklaren. Maar in de overgrote meerderheid van de gevallen wordt de pijn verergerd door slechte gewoontes, waaronder lang rusten. "De pijn houdt dan langer aan, ook als het weefsel genezen is", zegt prof. Berquin. "Sommige patiënten concentreren zich op de pijn en zijn bang dat ze een nieuwe of een ernstigere wonde gaan oplopen als ze hun normale activiteiten hervatten. Het lichamelijke conditieverlies gaat dan gepaard met een psychisch en sociaal conditieverlies." Wat waar is voor rusten, is dat nog meer voor immobilisatie. "Tijdens mijn studies geneeskunde was het motto: 'In geval van twijfel, een gips'," herinnert zich de specialist in fysische geneeskunde. "Nu is dat eerder het tegendeel. Behalve bij ernstige weefselletsels (fractuur, ruptuur van een ligament,...) is het altijd beter immobilisatie te vermijden gezien het risico op spierverlies, complex regionaal pijnsyndroom en/of chronische pijn. Immobilisatiemaatregelen moeten relatief zijn en altijd beperkt in de tijd. Bij een verstuiking bijvoorbeeld volstaat een soepel steunverband gedurende enkele dagen om de patiënt te verlichten als de ligamenten niet gescheurd zijn." Hoe meer de pijn zich installeert, des te moeilijker wordt het om de toestand te keren. En dat komt niet alleen doordat de patiënt er te veel aan denkt. Chronische pijn gaat gepaard met neurofysiologische veranderingen. "De patiënt wordt de pijn niet gewoon, hij reageert er sterker op, en dat is toe te schrijven aan veranderingen van de gliacellen. Studies hebben aangetoond dat de gliacellen, die het zenuwstelsel reguleren, hyperactief zijn bij chronische pijn. Soms zien we ook wijzigingen van de topografie van de hersenen bij die patiënten. Klinisch gezien is het niet onmogelijk chronische pijn te doen verdwijnen, maar hoe dat in zijn werk gaat, weten we niet. In de praktijk is het dan ook beter te reageren voor de pijn chronisch wordt." Bij 10-20% van de patiënten dreigt de pijn chronisch te worden. Het KCE heeft twee zeer korte vragenlijsten (met een tiental vragen) om dergelijke patiënten op te sporen: STarT Back en Örebro. De STarT Back stelt vragen over wat patiënten met rugpijn denken, en de Örebro stelt ook vragen over bot- en spierpijn. Afhankelijk van de resultaten begint de behandeling met therapeutische educatie. "Je moet de patiënt informatie geven over zijn pijn en misvattingen uit de wereld helpen", raadt prof. Berquin aan. "We weten al meer dan twintig jaar dat lichaamsbeweging moet worden aangemoedigd. Maar die boodschap blijkt niet goed door te dringen." Verdere revalidatie door een kinesitherapeut of ergotherapeut wordt aanbevolen om de patiënt (weer) aan het bewegen te krijgen en de genezing te bevorderen. "Eventuele problemen moeten worden opgespoord, geëvalueerd en opgelost: depressie, misvattingen, problemen in het gezin of op het werk, financiële problemen,..." Patiënten verkiezen vaak een oplossing die hen snel verlicht. In hun geest staat dat gelijk met pijnstillers. "Pijnstillers mogen worden voorgeschreven tijdens de acute fase, maar pijnstilling is geen doel op zich", betoogt prof. Berquin. "De echte doelstelling is de patiënt in beweging krijgen. Pijnstillers zijn slechts een manier om die doelstelling te verwezenlijken." Ter herinnering, pijnstillers worden in drie niveaus ingedeeld: ? Niveau 1: paracetamol en NSAID's. NSAID's moeten in de laagste dosering worden voorgeschreven en gedurende een zo kort mogelijke tijd. ? Niveau 2: zwakke opiaten (tramadol, codeïne ...) zijn enkel geïndiceerd bij hevige pijn die niet reageert op pijnstillers van niveau 1. ? Niveau 3: sterke opiaten (morfine en -derivaten) moeten worden gemeden bij chronische pijn die niet het gevolg is van kanker. En infiltraties? "Infiltraties hebben enkel zin tijdens de acute fase. Ze werken lokaal en niet op het zenuwstelsel. Profiteer van de verlichting die een infiltratie geeft, om kinesitherapie voor te schrijven en de patiënt aan te raden te bewegen. Bij chronische pijn zijn infiltraties enkel geïndiceerd als ze de patiënt helpen (opnieuw) te bewegen. Zo niet, loont het de moeite niet."