Twee meesters van het surrealisme

Rolandseck, u hebt er allicht nog nooit van gehoord. Er zijn twee redenen om daar spoedig verandering in te brengen: 1. het hedendaagse museumgebouw door Richard Meier op gedurfde wijze verbonden met het oude stationsgebouw; 2. de prachtige dubbeltentoonstelling Arp-Dalí, twee meesters van het surrealisme die elkaar in de jaren 1920-30 sterk hebben beïnvloed. Het stadje Rolandseck is gelegen aan de oever van de Rijn, tussen Bonn en Remagen. De villa's getuigen van de bloeiperiode in de 19de eeuw toen welgestelde burgers er een vakantiehuis optrokken in de typische stijl van weleer, de zogeheten Rheinromantik. Ook het prachtige stationsgebouw is een getuige van de glorietijd van Rolandseck waar de stoomtrein halthield vanaf 1856.Heel wat sjiek volk stapte er af, van Queen Vicoria tot keizer Wilhelm II en kanselier Bismarck. Kunstenaars, componisten, filosofen en schrijvers volgden in hun zog: Heinrich Heine, de broers Grimm, Friedrich Nietzsche, Johannes Brahms, George Bernard Shaw, Guillaume Apollinaire... In de jaren 1930 telde het stadje een 40-tal hotels.Na WOII taande de reputatie van Rolandseck echter. Tot galeriehouder Johannes Wasmuth, samen met pianist Stefan Askenase en Yaltah Menuhin, zus van de beroemde violist, van het stationsgebouw een oord van kunst en muziek maakte. Muzikanten als Duke Ellington, Leonard Bernstein, kunstenaars als Sigmar Polke, Gerhard Richter, Günther Uecker, ja zelfs Edward Kennedy behoorden tot de gasten. En toen eind jaren 1960 de baas de eindjes niet meer aan elkaar kon knopen, werd een ware reddingsactie opgezet om de kunsttempel te redden.Pas in de jaren 1990 kwam er groen licht voor het museum van de Frans-Duitse kunstenaar Hans Arp (ook bekend als Jean Arp) en zijn echtgenote Sophie Taeuber-Arp die eveneens kunstenares was. De Amerikaanse architect Richard Meier tekende de spectaculaire plannen voor de nieuwbouw als uitbreiding van het stationsgebouw. Via een tunnel onder de spoorweg en een verticale koker in de rotswand werd het stationsgebouw verbonden met een hedendaagse architectuur die een adembenemend zicht biedt op het Rijnlandschap. In drie jaar tijd was de klus geklaard en op 28 september 2007 hanteerde Angela Merkel de schaar om het lint door te knippen. Het stationsgebouw pronkt weer als weleer en omvat op het gelijkvloers de ontvangstruimte van het museum, terwijl boven in de authentieke gelagzaal met een subliem terras dat uitzicht geeft op de Rijn, het restaurant gevestigd is. Via een tunnel en koker, waarin een lift en een trap met 230 treden, kom je dan in de spectaculaire tentoonstellingszalen, met veel licht en ruimte, waardig om een kunstenaar als Salvador Dalí te ontvangen.Dalí is zonder twijfel de belangrijkste kunstenaar van de surrealistische beweging. Na zijn dood in 1989 ging zijn reputatie nochtans wat tanen als gevolg van een al te opvallende commercialisering van zijn werk. De schitterende overzichtstentoonstelling in het Centre Pompidou, in de jaren 2012-13, plaatste Dalí echter weer waar hij thuishoort, op de troon van het surrealisme. De voorbije winter bracht het Magritte Museum in Brussel hulde aan de vriendschap tussen Dali en Magritte. Het Arp Museum focust nu op de relatie tussen Hans Arp en de Catalaanse grootmeester. De tentoonstelling in Rolandseck is alvast een van de interessantste die we van de meester gezien hebben. Dalí en Arp blijken gedurende grosso modo 10 jaar dikke vrienden te zijn geweest. Van eind jaren 1920 tot eind jaren 1930, tijdens het hoogtepunt van de surrealistische beweging, ontmoetten ze elkaar vaak en stelden zij geregeld samen tentoon. Dat heeft sporen nagelaten in hun beider werk, zoals onder meer blijkt uit het werk The Spectral Cow (1928) waarin Dalí de vormentaal van Arp haast letterlijk overneemt en er door een figuratieve toevoeging een surreëel droombeeld van maakt. Anderzijds liet Arp zich in zijn vormentaal eveneens inspireren door de stollende organische vormen van de Catalaanse meester. Ondanks hun verwantschap zijn de beide kunstenaars de uithangborden van twee stromingen binnen het surrealisme, met name het abstract surrealisme vs. het figuratieve surrealisme. Die confrontatie geeft vonken aan de tentoonstelling. En dan zijn er de extraatjes die Salvador Dalí nog in petto heeft. Het Arp Museum komt de eer toe als eerste museum Dalí's inkttekening Beethoven's Cranium (1940) te kunnen tonen. De tentoonstelling laat u niet alleen kennis maken met de films die Dalí creëerde in samenwerking met Luis Bunuel. Je kan ook zelf in de wondere wereld van Dali duiken middels een virtual- reality-bril ontworpen door het Dalí Museum in St. Petersburg (Florida). Volledige series van Dalí's beroemde boekillustraties zijn te zien. Maar ook hoe de media omgaan met de excentrieke schilder met de typische snor. Heel bijzonder op de tentoonstelling is de zaal gewijd aan de reconstructie van het Dalí-paviljoen De droom van Venus voor de Wereldtentoonstelling van 1939-40 in New York waarvan de restanten bewaard worden in het Hiroshima Prefectural Art Museum in Japan. Kortom: dit is een knap opgebouwde en zeer goed gedocumenteerde tentoonstelling waarin u kennis maakt met alle aspecten van het Arp- en Dalí-universum en een aantal werken te zien krijgt die voor het eerst getoond worden en die u niet zo gauw meer te zien zal krijgen. De verplaatsing waard! Een tip: neem de trein, die stopt aan het oude station, nu museum!