...
Ólafsson kadert de muziek van Mozart op zijn album met die van tijdgenoten als Haydn, Cimarosa, Galuppi of Carl Philipp Emanuel Bach. Het Mozartrepertoire komt uit zijn laatste decennium toen hij zijn moeder had verloren, een moeilijke relatie had met zijn vader, toen hij afgewezen werd door Salzburg en ook in Wenen niet de appreciatie kreeg die hij eigenlijk verdiende. "Daartegenover staat in die fase wel een componist die muzikaal enorm gegroeid was", vertelt Víkingur Ólafsson. "Ook iemand die ondertussen de muziek van Bach had ontdekt had en zo deuren naar het verleden én naar de toekomst van de muziek opende. De c klein sonate (K457) doet al aan de Pathétique van Beethoven denken. Zijn muziek kreeg een tijdloos karakter."Het zal wel niemand verbazen dat een kind met een moeder die pianolerares is en een vader als architect én componist, al erg vroeg de naam en de muziek van Mozart hoorde. "Het Mozart-beeldje had een bijzondere plek op de vleugelpiano", bekent Víkingur Ólafsson."De eerste opera die ik meemaakte op mijn zesde was die Zauberflöte en in mijn verbeelding schreef het wonderkind Mozart dat werk ook op zijn zesde, terwijl het eigenlijk een van zijn laatste werken was. In mijn piano-opleiding bekeek ik de toonladders van de sonate facile als een mathematisch probleem. Maar in Mozarts hoofd bestond zoiets natuurlijk niet. Dat inzicht kwam pas tijdens mijn tienerjaren. Toen benaderde ik Mozarts muziek eerder als een theaterstuk waarvan je de personages tot leven moest wekken. En vanaf dat moment begon ik Mozart ook losser te spelen, met veel meer emotie en vrijheid. Als uitvoerder laveer je in verschillende periodes altijd ergens tussen uitersten, gaande van een soort gekheid en vrijheid, tot een strikte, klassieke interpretatie."En toch heeft Mozart heel wat details over de uitvoering ervan neergeschreven in een partituur. "Hoe meer je leest over Mozart hoe meer je beseft wat een open geest hij had, en wat een geweldige improvisator hij was", zegt Víkingur Ólafsson. "Al die details in de partituur zijn volgens mij niet meer dan een bepaalde optie op een bepaald moment. Wij leven ook in een heel andere maatschappij dan Mozart: het internet en het vliegtuig staan tegenover de postkoets. Als je met levende componisten werkt, zoals ik nu met John Adams en Thomas Adès doe, dan mogen bepaalde aanduidingen in de partituur van hen gerust uitgewist worden. Spelen in een ruimte voor 200 mensen vraagt een heel andere benadering dan spelen in de Royal Albert Hall."De Mozart-cd ontstond in een lege zaal met acht microfoons rond de piano. Wat doet die setting met een Mozart-interpretatie? "Dat is als een goede vriend iets toevertrouwen", legt Víkingur Ólafsson uit. "Op hun best geven studio-opnames de meest persoonlijke expressie weer die je kan maken. De manier waarop een acteur spreekt op het podium van een grote theaterzaal, zou lachwekkend overkomen op een filmset. Dit aspect wordt vaak vergeten in de opleiding van muzikanten. Het zijn totaal verschillende werelden: bij een studio-opname moet alles veel gedetailleerder zijn en elk detail moet sprankelen: in zachte passages moet je naar het uiterste van je mogelijkheden gaan."Ook al volgt hij geen lessen meer, de Mozart-cd draagt Víkingur Ólafsson op aan zijn leraar Jerome Lowenthal. "Zijn adviezen blijven 15 jaar later nog relevant", vertelt de pianist. "Nu wil ik mijn eigen leraar zijn en dat betekent kritisch durven luisteren naar mezelf omdat ik weet dat het nog veel beter kan. Daarom zijn opnamesessies van vier dagen, of radio-opnames van concerten een enorme leerschool voor mij. De ruimte waarin de muziek in mijn hoofd klinkt, blijkt wel eens helemaal anders te klinken dan wat zo'n opnames aan het licht brengen. Door die confrontatie aan te gaan, kan je grote stappen vooruit zetten." De miljoenen streams en het succes dat Víkingur Ólafsson te beurt valt, toont aan dat de klassieke muziek nog toekomst heeft. "Ik vind eigenlijk dat het woord 'klassieke' door niemand gemonopoliseerd mag worden", repliceert Víkingur Ólafsson. "Alle muziek die je nu opnieuw geboren kan laten worden is hedendaags. Ik ga ervan uit dat men over 30 jaar mijn opnames van 2021 ook als iets van vroeger zal bekijken. Mozarts muziek is vandaag veel beter af dan toen. Hij verkocht concerten uit aan 250 dronken aristocraten. Is dat dan de golden age? In de coronamaanden haalde hij miljoenen streams per maand! Ook al beleefde de livemuziek donkere maanden, mensen bleven verlangen naar zijn muziek. Dat is toch hartverwarmend."