...

Om een rijbewijs te halen, moet een kandidaat-bestuurder slagen voor een theoretische en praktische proef. Minder bekend is dat een kandidaat-bestuurder ook moet voldoen aan medische minimumnormen. Bepaalde lichamelijke of geestelijke aandoeningen of afwijkingen kunnen de functionele mogelijkheden van de bestuurder zodanig beperken dat ze een gevaar zijn voor de veiligheid, legt Mark Tant van CARA uit. Soms is dat heel zwart/wit, zoals bij epilepsie: wie binnen een periode van vijf jaar twee of meer niet uitgelokte epileptische aanvallen heeft gehad, wordt niet rijgeschikt geacht. Bij progressieve aandoeningen zoals dementie is de grens niet zo duidelijk. "Anders dan bij epilepsie heeft de diagnose van alzheimer op zich geen onmiddellijke implicaties voor de rijgeschiktheid", zegt Mark Tant. "Maar naarmate de ziekte vordert, zullen de omgeving of de behandelende arts vaststellen dat er een mogelijk probleem is. De arts heeft dan een informatieplicht naar de patiënt, en moet hem wijzen op de gevaren en de wettelijke gevolgen." Artsen en specialisten mogen zelf een rijgeschiktheidsattest afleveren wanneer er geen locomotorische of visuele problematieken zijn die de rijvaardigheid beïnvloeden, rekening houdend met de wettelijke criteria. Maar om de arts-patiëntrelatie niet te belasten, kan de arts ook doorverwijzen naar CARA, waar een multidisciplinair team onder verantwoordelijkheid van een arts de rijgeschiktheid nagaat. Deze rijgeschiktheidsproef is geheel gratis. Bij CARA wordt een medisch en neuropsychologisch profiel van de bestuurder gemaakt, waarna een rijvaardigheidsproef op de openbare weg volgt. Daarbij kijkt CARA alleen naar de veiligheid voor de persoon zelf en andere weggebruikers. "Mensen met dementie kunnen vaak nog op een veilige manier rijden, omdat autorijden in het procedureel geheugen is opgeslagen", legt Mark Tant uit."Door hun aandoening is het weliswaar mogelijk dat ze na een kwartier vergeten zijn waarnaar ze wilden rijden, of dat ze hopeloos verloren rijden. Sommigen vertonen 'pathologisch volggedrag': ze gaan op automatische piloot achter een ander voertuig aanrijden. Dat is allemaal heel vervelend voor henzelf en hun omgeving, maar op zich volstaat dat niet om hen rijongeschikt te verklaren. Voor de omgeving is dat soms moeilijk te begrijpen. Als ze door de desoriëntatie echter in paniek slaan, of zich van pedaal vergissen, is het natuurlijk een ander verhaal." Op basis van de conclusies van deze drie disciplines neemt een arts de definitieve beslissing. Er zijn drie mogelijkheden: rijgeschikt zonder voorwaarden; niet rijgeschikt; of rijgeschikt met voorwaarden, bijvoorbeeld alleen overdag of niet op autosnelwegen. Zeker bij beginnende dementiebeelden zijn beperkende voorwaarden zinvol, zegt Mark Tant. "Iemands rijbewijs voorgoed afnemen is een ingrijpende beslissing; het is onethisch om dat te doen als het nog niet nodig is. Het openbaar vervoer en de fiets zijn voor ouderen niet altijd veiliger: als ze vallen omdat de bus vertrekt voor ze neerzitten, kunnen ze iets breken." Bij ongeschiktheid of geschiktheid met voorwaarden is het aan de patiënt om zich met het medisch attest aan te melden op het gemeentehuis om het rijbewijs in te leveren, of aan te laten passen met de opgelegde beperkingen. Deze restricties worden dan vermeld met gestandaardiseerde codes. Als de patiënt dat nalaat, zijn er geen onmiddellijke gevolgen. Mark Tant noemt dat een hiaat in de wetgeving. "Wij geven een bindend advies, maar kunnen dat niet afdwingen. Het advies wordt niet geregistreerd, dus bij een eventuele controle weet de politie ook niet dat die persoon niet voldoet aan alle criteria voor een geldig rijbewijs. Bij een ongeval zal men wellicht wel verder onderzoeken en dan vaststellen dat de persoon eigenlijk zonder geldig rijbewijs reed. Maar dan zitten we niet meer in een medische maar in een juridische procedure."Bij een ongeval bestaat bovendien ook de kans dat de verzekeringsmaatschappij zal nagaan of er een rijongeschiktheid uitgesproken werd. "Als blijkt dat er een dementieel beeld bestond en dat de procedure niet gevolgd werd, kan dat zware financiële gevolgen hebben." Als de persoon met dementie weigert of vergeet het rijbewijs in te leveren, zijn de mogelijkheden om in te grijpen voor de omgeving beperkt. "Zolang een persoon niet wilsonbekwaam verklaard is, mag je volgens de letter van de wet zelfs zijn sleutels niet afnemen, want dat is diefstal."