Requiemmis met een menselijk gelaat

Het Deutsches Requiem dat in 1868 in Bremen in première ging behoort net als Mozarts Requiem, de Bachpassies of Händels Messiah tot de topstukken van de Europese muziek voor solisten, koor en orkest. Dankzij Brahms' persoonlijke aanpak neemt deze compositie ook een bijzondere plaats in de Requiem-geschiedenis in.Want ook al ontstond het werk in een tijdspanne van 15 jaar met de dood van zijn moeder en van zijn goede vriend Robert Schumann in het achterhoofd, het is een compositie die bij de creatie niet aan een begrafenisliturgie gelinkt werd. Brahms sloot zich voor zijn Requiem aan bij de Lutherse traditie. Niet de Latijnse katholieke insteek dus, met de obligate schrikwekkende taferelen uit het Laatste Oordeel, maar een persoonlijke tekstselectie uit de Bijbel in de Duitse vertaling. Deze traditie bevat ook composities van Heinrich Schütz (Musikalische Exequien) of Johann Sebastian Bach (Actus Tragicus). Brahms' tekstselectie biedt de mogelijkheid om te mediteren over vergankelijkheid, over verdriet en troost. Net daarom verklaarde hij ooit dat hij de titel Een menselijk Requiem geschikter zou gevonden hebben dan het meer nationalistisch klinkende Deutsches Requiem. En het is Brahms' tekstkeuze die maakt dat dit werk ook vandaag nog geschikt is om, zonder dogmatische geloofsprincipes voorop te stellen, los van een concrete dodenliturgie of een gewijde ruimte als uitvoeringsplek, stil te staan bij de eindigheid van het bestaan of bij het verlies van geliefden. Brahms' Requiem kijkt dankbaar terug en hoopvol vooruit. In het zevendelige werk voor koor, solisten en orkest werkte Brahms in een persoonlijke stijl die tegelijk in een lange traditie van vocaal-instrumentale muziek geworteld is. Hij gaf de zeven delen een eigenheid en creëerde ook eenheid door onder meer fragmenten uit Lutherse koralen als bindweefsel te gebruiken. Vanuit zijn grote ervaring met koormuziek en als liedcomponist voegde hij daar nog een uitstekend gevoel voor tekstplaatsing en tekstexpressie bovenop. Het resultaat is die weergaloze requiemmis met een menselijk gelaat. Elim Chan leidt het Collegium Vocale Gent en het Antwerp Symphony Orchestra. Chen Reiss is de sopraan en Thomas Tatzl de bariton.