...

Het principe van organoïden oogt simpel: die klonen ondergaan een rist manipulaties en tests om de resultaten van een gegeven behandeling bij de patiënt te voorspellen. Dan kan je de behandeling voorschrijven die bij die patiënt het best lijkt te werken, een behandeling op maat dus. De eerste tests werden uitgevoerd bij vijf patiënten. De doctoranda die het onderzoek uitvoert, wil het nut van die techniek aantonen bij patiënten met een drievoudig negatieve borstkanker, een bijzonder therapieresistente kanker."Eerst nemen we een tumorbiopt van 50-300 mg af. Dat stukje tumor wordt met enzymen afgebroken. Daarna wordt de inhoud verdeeld over meerdere bubbels gel. Tijdens de daaropvolgende dagen herorganiseren de cellen zich om organoïden te vormen", duidt dr. Françoise Derouane. "We kunnen er elementen van de micro-omgeving van de tumor aan toevoegen, zoals immuuncellen. Op die manier kunnen we de interacties tussen het immuunsysteem en de tumor beter analyseren. Maar we kunnen op die authentieke kopie van de tumor ook rechtstreeks verschillende geneesmiddelen uittesten."Vaak zijn er voor een bepaald tumortype meerdere therapeutische opties, maar kunnen we niet voorspellen welke de beste is voor een gegeven tumor bij een bepaalde patiënt. Dat zou nochtans wenselijk zijn, want we weten intussen dat elke tumor uniek is, ook al delen tumoren vaak een aantal gemeenschappelijke kenmerken. "Met organoïden kunnen we ook de verschillende genetische mutaties in tumoren analyseren. Het is voorts ook mogelijk organoïden te vormen van gezonde cellen en er dan mutaties in op te wekken", zegt een enthousiaste Françoise Derouane. Organoïden bieden nog andere voordelen. Je kan het resultaat van een behandeling ook beoordelen bij gehumaniseerde muizen met een getransplanteerde tumor. Maar dat duurt meer dan twee maanden. Dat is een eeuwigheid voor een patiënt die op een behandeling wacht. "Bovendien kan het resultaat vertekend zijn, omdat het immuunsysteem van de muis reageert. Daarentegen duurt het nog geen twee weken om organoïden te vormen die een interventie op de echte tumor kunnen nabootsen.""Als een patiënte naar het ziekenhuis gaat, wordt een eerste balans opgemaakt op grond van het basisonderzoek. Er wordt een CT-scan uitgevoerd en een poortkatheter geplaatst. Dat duurt allemaal gemakkelijk al twee weken. In de toekomst zou het dus weleens kunnen dat we op dat ogenblik al weten waar de tumor gevoelig voor is, of ook niet." De organoïden worden gekweekt in een lab op een steenworp van het ziekenhuis waar de patiënten in behandeling zijn. Ze worden zorgvuldig bewaard bij 38 °C. Françoise Derouane laat er een twintigtal groeien in een enkele petrischaal en dient ze om de drie dagen overvloedig voedingsstoffen toe, evenals cytokines en groeifactoren, die fungeren als meststoffen. Prof. François Duhoux, adjunct- kliniekhoofd en gespecialiseerd in borstkanker aan de Cliniques universitaires Saint-Luc (UCLouvain), superviseert de thesis. "Als we de werkzaamheid van het procedé kunnen bewijzen, zou dat een grote stap voorwaarts zijn in de richting van een kankertherapie op maat", zegt hij. "We kunnen zo de toxiciteit van chemotherapie voorspellen en verklaren waarom de behandeling soms een plafond bereikt. Bij behandeling van een tumor bestaat altijd het risico dat de tumor resistent wordt en niet meer op dezelfde manier evolueert. Na een behandeling kunnen we opnieuw een genetische analyse van de tumor uitvoeren om na te gaan hoe hij geëvolueerd is. Het kan dus zin hebben het onderzoek te herhalen na verloop van tijd." De vorsers willen het nut van organoïden uittesten bij drievoudig negatieve borstkanker, omdat dat een zeer moeilijk te behandelen kanker is. De mediane overleving van patiënten met een gemetastaseerde drievoudig negatieve borstkanker bedraagt maar 18 maanden. "De prognose is zeer slecht. De enige behandeling momenteel is chemotherapie. Een combinatie met immunotherapie lijkt veelbelovend, maar dat moet nog verder onderzocht worden. Er is discussie over de reële reikwijdte van de resultaten", zegt professor François Duhoux."Ter herinnering, drievoudig negatieve borstkanker wordt gedefinieerd als een borstkanker zonder oestrogeenreceptoren - die dus niet gevoelig is voor hormoontherapie - en zonder HER2-expressie - waardoor de tumor niet gevoelig is voor een gericht geneesmiddel zoals trastuzumab. Zelf verwacht ik veel van 'geconjugeerde antistoffen', een klasse van gerichte biofarmaceutische kankermedicijnen. In tegenstelling tot chemotherapie doden gerichte kankermedicijnen enkel de tumorcellen en sparen ze de gezonde cellen. In plaats van te werken als een tapijtbombardement, werken ze direct in op de kankercellen. Er werden al interessante resultaten geboekt met sacituzumab govitecan. Die werden gepresenteerd op het congres van de ESMO in september."